Eric De Lyon

Eric de lyon. De geboorte van Erich Henry Johann de Lyon op 12 februari 1916 in Den Haag, was het bewijs van een kortstondige liefdesrelatie tussen zijn half Duitse moeder en volledig Duitse vader. Na zijn geboorte wees zijn moeder (Wijnanda ter Meulen) het huwelijksaanzoek van de beeldhouder/schilder Erich Müller af. Bij het uitbreken van de 1e Wereldoorlog was deze, als principieel tegenstander van elke vorm van geweld, uitgeweken naar Nederland. Na de afwijzing vertrok Erich Müller naar Zuid-Amerika. Teruggekeerd in 1918 (einde van de oorlog) wilde hij Wijnanda andermaal ten huwelijk vragen, maar die bleek inmiddels getrouwd te zijn met de Indische bestuursambtenaar J. de Lyon.

Als Erich 5 jaar is vertrekt hij met zijn moeder en nieuwe wettige vader naar Nederlands-Indië. Zijn jeugd brengt hij door op Sumatra (Palembang-Medan) en op Java (Madioen). Erich, die zich Eric gaat noemen, doorloopt de MULO en de Algemene Middelbare School en vervult daarna zijn militaire dienstplicht bij de Marine (Soerabaija). Daarna volgt zijn opleiding tot sergeant leerling-vlieger op het militaire vliegveld Andir (Batavia).

Een dubieuze crash als gevolg van een stunt (1936) met een AVRO 504 K lesvliegtuig leidt tot zijn ontslag. Als civilist volgen dan verschillende baantjes. Na wat rondzwerven meldt hij zich voor een officiersopleiding op de politieschool in Soekaboemi (Java). Hij rondt die opleiding af, maar raakt in 1940 met zijn superieuren in conflict. Na de Duitse inval in Nederland gold in Nederlands-Indië de opdracht Duitsers en NSB-ers te arresteren. Toen Inspecteur van Politie Eric de Lyon, een hooggeplaatste NSB-bestuursambtenaar wilde arresteren, stuitte dit op verzet bij de leiding.

Dit zou aanleiding worden ontslag te nemen en zich bij de Marine in Soerabaja te melden. De commandant stuurde hem direct door naar Andir voor een vervolgopleiding. Het destijdse ‘stuntvliegen’ werd hem daar door de commandant vergeven, het was immers oorlog geworden. Eric rondt met goed gevolg de opleiding af en wordt dan eind 1940 op bijna 24-jarige leeftijd bevorderd tot sergeant-vlieger.

Sergeant-vlieger Erich Henry Johann de Lyon (roepnaam Eric).

Geboren op 12 februari 1916 in Den Haag.

Overleden in Hulst op 15 juni 1976.

Sergeant-vlieger Eric de Lyon (1916-1976)

• 1934 Militaire dienstplicht
• 1936-1937 Militaire Luchtvaart KNIL
• 1938-1940 Politie (Soekaboemi) – Inspecteur
• 1940-1942 Militaire Luchtvaart KNIL
• 1941 Opleiding RAF, Spitfire piloot (Pilot officer), evenals Sgt.-vlieger H. Kelder ingezet in E.T.O. (European Theater of Operations).
• De aanval op Pearl Harbour (7-12-1941) resulteerde in een order z.s.m. terug te keren naar Nederlands-Indië. Tijdens terugreis (per boot) volgde een order van de vice-Admiraal Helfrich i.p.v. Soerabaja naar Colombo (Ceylon) te varen. Colombo zou uiteindelijk Australië worden.
• 4 april 1942. Ingedeeld bij het 18e Squadron NEI. In de periode tot voor arrestatie diverse missies met zijn crew uitvoerend. Bij aankomst op Ceylon en nogmaals in Australië bevestigd, werden pilot-officer H. Kelder en E. de Lyon, evenals de andere collega-vliegers als officier bij de RAF bevorderd, teruggezet in de oude rang van (sgt.-vlieger); instructie van gen.-maj. L.H. van Oyen.
• 11 november 1942. Arrestatie en detentie en oneervol ontslag uit militaire dienst met bijkomende slaaf voorwaarden. Na gratiering (1950) voorlopige invrijheidstelling. 

Het proces tegen de 3 oorlogsvliegers, 2e lt. W.J. Burck en de sergeant-vliegers E.H.J. de Lyon en H. Kelder vond op het depôtschip de Plancius plaats. Het proces zou in totaal 84 dagen duren (van begin tot executie van de vonnissen, 16 juli t/m 8 oktober 1943).  De zitting van de Zeekrijgsraad aan boord van het depôtschip De Plancius vonden in de salon plaats, waarin bewust een sobere sfeer werd gecreëerd, door het meubilair te verwijderen en de gordijnen gesloten te houden.

Het vonnis zou evenwel luiden:

Levenslang voor de 2e luitenant-vlieger William Burck. Een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van 20 jaar voor de beide sergeant-vliegers Eric de Lyon en Henri Kelder.

Oneervol ontslag uit militaire dienst.

Levenslange ontzetting van het recht tot het kiezen en verkiesbaar stellen voor W. Burck en 25 jaar ontzetting voor de beide sergeant-vliegers Eric de Lyon en Henri Kelder. Het bewijs van 'poging tot desertie, hoogverraad en hulp aan de vijand', achtte de President op grond van de schriftelijk ondertekende verklaringen in voldoende mate aanwezig als het 'wettelijke en overtuigende geleverde bewijs', en liet door de griffier de verklaringen omschrijven 'als ten processe gehoord'. 

Tijdens de jaren van detentie en ook daarvoor, werden Eric de Lyon en de andere twee piloten van gevangenis naar gevangenis gevoerd en als ‘staatsgevaarlijk geachte oorlogsmisdadigers’ vele keren cellulair opgesloten.

Chronologisch overzicht (locaties, gevangenissen waar de 3 oorlogsvliegers in de periode 10 november 1942 – 30 april 1950 werden gedetineerd (vanaf hun arrestatie op de vliegbasis 'Acherfield' (Canberra - Australië) tot de dag van hun voorwaardelijke invrijheidstelling uit de Bijzondere Strafgevangenis in Leeuwarden). 

• 10 november 1942 – mei 1943 Hoofdbureau van politie Queensbeyan (eerste verhoren door Majoor S. Spoor). Na overvliegen (14 nov. '42) naar Melbourne, ieder in aparte politiebureau's (Coburn, Bourse en Russell Street) voor nader verhoor onder arrest gehouden. Na 'officieel in staat van beschuldiging' te zijn gesteld en in afwachting van transportering voor berechting op Colombo (Ceylon) volgde militair arrest (gevangenhouding) in de Pentridge gevangenis (officiële naam H.M. Prison Pentridge) in Coburg (voorstad van Melbourne). De Pentridge gevangenis werd in 1850 in gebruik genomen en na 147 jaar in 1997 gesloten. Detention Barracks van de Fremantle Prison (1939-1946, Australië). De ‘barracks’ zijn in het ‘tourist site seeing’ programma opgenomen en voor het publiek opgesteld.
• Medio mei 1943 Ankerspilkamer aan boord van Jacob van Heemskerk (tijdens vaart van Melbourne naar Fremantle). Na het afmeren in Fremantle overgebracht naar Perth, de Australian Detention Barracks. 
• Transport aan boord van Colombia i.v.m. berechting Zeekrijgsraad (Colombo). 
• Hulsdorf gevangenis – Colombo (Ceylon – Sri Lanka). 
• Militaire gevangenis in Madras. 
• Militaire gevangenis in Lucknow (Brits – Indië – Noord India). 
• 5 mei 1946 – 7 juni 1946 (speciaal gebouwde cellen) aan boord van Hr. Ms. Willem van der Zaan (i.v.m. transport naar Nederland (Rotterdam) via N.O.I. (Batavia). 
• 7 juni 1946 – 21 juni 1946 Huis van Bewaring in Den Haag. 
• 21 juni 1946 – 30 april 1950 Bijzondere Strafgevangenis Leeuwarden 

Foto's van de locaties van de detenties 

Totale periode van detentie: 7 jaar, 5 maanden en 18 dagen (onder strak regiem en vele keren cellulair.)

 De BSL (Bijzondere Strafgevangenis Leeuwarden) kende evenals de ' PENTRIDGE ' gevangenis in Melbourne ( Australie) een 'lange en beruchte historie' (1499 - 2011). Berucht vanwege de zware criminelen die onder een strak regiem vele jaren waren gehuisvest. De Lyon heeft zich in de gevangenis ontpopt als een getalenteerde houtsnijder. Hij kreeg ook alle gelegenheid dat te bewijzen en de producten van zijn handvaardigheid bleven bij ons achter; o.m. de wapenschildjes van de provinciën en een fraaie dekenkist, die de toenmalige directeurskamer sierden. Ook heeft hij een crucifix, een wandbord met het wapen van het gevangeniswezen en een Madonna gemaakt.  

De dekenkist is handgemaakt en bewerkt door de gevangene Erik de Lyon. De dekenkist versierde de voormalige directiekamer, op de dekenkist stonden frutsels en in de kist lagen twee groene tochtrollen. De flessen miswijn werden ook wel eens aangetroffen in deze dekenkist.

Eric de Lyon heeft zich in de gevangenis ontpopt als een getalenteerde houtsnijder. Hij kreeg ook alle gelegenheid dat te bewijzen en de producten van zijn handvaardigheid bleven bij ons achter; o.m. de wapenschildjes van de provinciën en een fraaie dekenkist, die de toenmalige directeurskamer sierden. 

De oud sgt.-vlieger Eric de Lyon muntte niet alleen uit in durf - een vlotte babbel, een 'man van standing' maar beschikte ook over creatieve expressie. Hij bleek een natuurlijke aanleg te hebben voor beeldhouwen. Kennelijk in de genen van zijn 'vader' geërfd. Zo maakte hij tijdens de 'recreatie uren' een crucifix, een wandbord met het wapen van het Gevangeniswezen maar ook een Madonna. Het bijzondere hieraan is, dat hij met opzet in het hoofdje van het 'kindeke Jezus‘ een briefje verborg waarop hij een tekst schreef 'onschuldig te zijn veroordeeld' en dateerde die 18 november 1949.

Bij toeval, in een gesprek met de echtgenote van Eric de Lyon hoorde de auteur J.C. Bijkerk hierover. In speurtocht naar het Madonna beeld, wist Pater Bergsma te vertellen, dat wegens sluiting van de Bijzondere Strafgevangenis Leeuwarden er geen bestemming meer voor het beeldhouwwerk kon worden gevonden en in overleg met hem geschonken was aan een beeldhouwer in het Gelderse Huissen. Deze beeldhouwer vond op 2 januari 1987, na verwijdering van het hoofdje, inderdaad een briefje met daarop de door Eric de Lyon geschreven tekst.

Voor wat betreft de overige beeldhouwwerken van de oud oorlogsvlieger is alleen bekend geworden dat die door de directie van de Bijzondere Strafgevangenis in Leeuwarden voor de sluiting werden overgedragen aan het Ministerie van Justitie.

De directeur van de Bijzondere Strafgevangenis in Leeuwarden A. Jansen manifesteerde zich niet alleen als een man van discipline, tucht en orde waren zijn ‘sleutelwoorden’, maar hij kenmerkte zich ook als een man met gevoel. Zo was hij het die destijds bij de Minister van Justitie op strafvermindering aandrong. Een verzoekschrift dat overigens enkele jaren als een ‘bureaustuk’ zou blijven liggen. Ook bijzonder van de directeur was, dat hij er een vaste gewoonte van had gemaakt elke gedetineerde de avond voor zijn vrijlating als een gast in zijn woning, die aan de gevangenis grensde, te onthalen. Zo dus ook met de 3 oud oorlogsvliegers, De directeur deelde betrokkenen mede dat zij onder bepaalde voorwaarden in voorlopige vrijheid zouden worden gesteld, ingaande de 30e april 1950. Bovendien werden de vliegers verrast door een bezoek van de toen commandant van de vliegbasis Leeuwarden, de kolonel van Dam. Hij feliciteerde hen namens de jachtvliegers op de basis met de ‘gratieverlening’ en bracht tijdens het gesprek voorzichtig ‘de toekomst’ ter sprake. De realiteit zou eerst de volgende morgen blijken, na een gevangenschap van 7 jaar, 5 maanden en 18 dagen onder strakke regiems en vele keren cellulair, als ex- ‘staats gevaarlijken’. Geheel onvoorbereid op een vrijheid in een veranderde en gevestigde samenleving gingen de poorten van de gevangenis open. Ze werden bevrijd van een jarenlang verblijf te midden van criminelen en degenen die daadwerkelijk de zijde van het terreurbewind hadden gekozen. Die ‘gegratieerde’ vrijheid zou weldra een ‘papieren vrijheid’ blijken te zijn, want de 3 oorlogsvliegers bleken als ‘voorwaardelijk in vrijheid gestelden’ onder het regiem van de Reclassering te zijn gesteld en die zou zich direct al beijveren in ‘meldplicht e.d.’. De oud sergeant vlieger Eric de Lyon vertrok naar zijn familie in Den Haag. 

Het besluit van de vrijlating werd de vliegers mondeling medegedeeld. De drie oud piloten hebben deze KB's ook nimmer onder ogen gehad, toen niet en ook niet vele jaren later. Het blijft hierover gissen en roept onzerzijds een aantal vragen op, dit o.a. geprojecteerd op de visie van de raadsman Jhr. mr. S.J. van Tuyll Serooskerken dat dit 'een proces was dat nimmer een proces had mogen worden'.

Verdere levensloop van Eric de Lyon

De wetenschap dat Eric de Lyon en zijn 2 collega oorlogsvliegers geslachtofferd waren door de Majoor S. Spoor en hiervoor de sergeant-majoor/monteur Adriaan Albert Scholte was ingezet, die bij voortduring ‘de escape’ had geënthousiasmeerd en in feite zijn collega vliegers en menzelf uitgelokt had, deed de wrok gevoelens aanwakkeren en zijn strijd voor eerherstel verbeten maken. Deze ‘provacateur’ bevestigde dit toen hij door E. de Lyon in Den Haag was opgespoord. In een ‘têtê a têtê’ uitte hij zich in een waterval van spijtbetuigingen. De nu burger Adriaan Albert Scholte gaf in dat gesprek aan dat de Majoor S. Spoor, als zijn ‘missie’ zou slagen, hem na de oorlog een goede baan zou bezorgen.

Dat is echter nooit gebeurd.

De bandopname die Eric de Lyon van het gesprek met Scholte gemaakt had, heeft nimmer tot een bekentenis/bewijs kunnen dienen, want de band en tal van andere processtukken gingen bij een brand in de woning van Eric de Lyon in Zeeuws Vlaanderen verloren (1975). Een jaar later trof het noodlot oud sergeant vlieger Eric de Lyon andermaal. Op 15 juni 1976, tijdens de herbouw van zijn huis verongelukte hij dodelijk bij het doorslijpen van een steen toen de roterende slijpschijf afbrak en hem recht in het hart trof. Dat betekende een eind van zijn leven op 60-jarige leeftijd. 

• Publicaties in de media=

Recentelijk heeft Dick Berlijn, Oud-commandant der Strijdkrachten, zich openlijk uitgesproken in een interview dat de vliegers gerehabiliteerd moeten worden: rtvoost

De Colombo affaire is na zoveel jaren nog steeds heel gevoelig. 

Boek

In de tachtiger jaren heeft J.C. Bijkerk onderzoek gedaan naar de zaak van de drie vliegers.
Hij heeft zijn bevindingen vastgelegd in een boek, De Colombo-Tragedie. De Colombo-Tragedie. J.C. Bijkerk. 1991. Van Wijnen, Franeker ISBN: 90 5194 049 1

Link boek

• Voorlooppagina's
• Hoofdstuk 1: Inleiding
• Hoofdstuk 2: Drie levens
• Hoofdstuk 3: Op weg naar Australie
• Hoofdstuk 4: Het achttiende squadron
• Hoofdstuk 5: De provocatie
• Hoofdstuk 6: In voorarrest
• Hoofdstuk 7: Colombo
• Hoofdstuk 8: De vlucht
• Hoofdstuk 9: Gratie
• Hoofdstuk 10: Gebrandmerkt
• Nawoord
• Noten
• Literatuur

Website: De Colombo Tragedie 

Levens van drie jonge bekwame oorlogsvliegers voorgoed verwoest. De bovenstaande tekst is deels afkomstig van de website De Colombo Tragedie en wij hebben toestemming gekregen van drs. Marc de Lyon om dit te publiceren.