Knipselkrant "DeBlokhuisPoort"

BALANS April 2018 jaargang 49 Magazine voor medewerkers Diens Justitiële Inrichtingen

Historie gevangenis DeBlokhuisPoort springlevend door inzet SSC-I’er

Nieuwsbericht | 25-07-2016 | DJI-SSC-I

In 2007 verliet de laatste gevangene het Huis van Bewaring “De Blokhuispoort”. Samen met een aantal (oud)collega’s zorgt technisch beheerder bij SSC-I Willem Helfrich ervoor dat de geschiedenis van de voormalige gevangenis niet vergeten wordt.

De Blokhuispoort in Leeuwarden kent een rijke historie die teruggaat naar de opening in het jaar 1500. Een geschiedenis die volgens Willem niet verloren mag gaan. Met collega’s Sylvia Beers en Tetje Bruining richtte hij Stichting De Blokhuispoort op - zij organiseren onder meer tentoonstellingen en lezingen. “De eerste expositie in 2012 was een groot succes” vertelt Willem met gepaste trots. “We hebben daarna een museum opgezet.”

Als medewerker van SSC-I kon Willem met zijn stichting op internet niet achterblijven. “We zijn een online museum gestart en vanuit hier organiseren we ook exposities in andere musea.” De volgende expositie van de stichting is in maart 2017 in het museum van Heerenveen. Drie maanden presenteren zij informatie en relieken over de voormalige gevangenis in Heerenveen. “Van deze gevangenis bestaat zeer weinig informatie . Maar er zijn veel overeenkomsten in de geschiedenis tussen andere gevangenissen en De Blokhuispoort”, licht Willem de expositie toe. “Om een breder publiek te bereiken, heeft de stichting daarom een expositie ontwikkeld over het gevang in Friesland. Uiteraard krijgt De Blokhuispoort een prominente plek in deze expositie.”

Het werk dat Willem en zijn collega’s voor de stichting verzorgen, doen zij allen op vrijwillige basis. Dagelijks is de SSC-I-er bezig met zijn passie. “We hebben een eigen servicelijn waar mensen tot 22.00 uur ’s avonds terecht kunnen met vragen over de geschiedenis en er zijn altijd andere werkzaamheden. We zijn nu bijvoorbeeld ook bezig met een nieuwe tijdlijn.” Volgens de beheerder is dit prima te combineren met zijn baan: “Voor mij is het een soort ontspanning en ik vind het leuk om hier mee bezig te zijn.” Hoe hij aan zijn passie voor de geschiedenis van De Blokhuispoort komt, weet hij niet meer. Misschien vanuit zijn eerste baan als gestichtswachter. Met een glimlach herinnert hij zich de karabijn die gestichtswachters bij zich droegen. Hoe dan ook, de geschiedenis van de oude gevangenis lag letterlijk voor het oprapen: “In 2003 maakte ik de overstap naar ICT en op de zolder van dat kantoor was het archief van De Blokhuispoort. Met toestemming van de directie heb ik een cd over de geschiedenis gemaakt en binnen de organisatie verspreid.” Een klein begin van een uit de hand gelopen passie.

Meer informatie over De Blokhuispoort vind je hier. 

Starters en kunstenaars in Blokhuispoort 

LC | Gepubliceerd op 06 december 2008, Tientallen cellen in één vleugel van de Blokhuispoort komen beschikbaar voor startende bedrijfjes. Kunstenaars, architecten en muzikanten nemen hun intrek in de grotere ruimtes van de oude Leeuwarder gevangenis. En er komt een grote expositieruimte. De cellen kunnen worden gebruikt door thuiswerkers, kunstenaars of als een soort vitrine voor een winkel of kunst. ,,Die klant heeft het er dan wel over”, zegt Johan de Jong van tijdelijk huisvester Carex. Het is niet de bedoeling dat de bedrijfjes in de voormalige gevangenis concurreren met bedrijven in de binnenstad. De Jong: ,,Winkels of een fitnessruimte komen hier niet.”

Wereldmilieu redden vanuit Blokhuispoort 

29 november de zaterdag editie Leeuwarder courant. Groots milieuproject .......bezoekerscentrum in Blokhuispoort ..Gorilla Media concept onder de naam Act aan de man brengen.. grote bedrijven interesse... wereldwijdse TV uitzendigen vanuit bezoekerscentrum door National geografic. Januari 2009 bezoekerscentrum actief maken ( zuidelijke vleugel)

Kinderen doen auditie voor Shakespeare

LC | Gepubliceerd op 11 oktober 2008, 16:51 

LEEUWARDEN - Een rol spelen in een toneelstuk van de beroemde Engelse schrijver William Shakespeare. Dat willen de 26 kinderen, die zaterdagmiddag auditie deden bij Parnas in Leeuwarden.

Dit centrum voor de kunsten gaat de komende maanden ‘De Storm' en ‘Veel drukte om niets' instuderen met een groep van zo'n 20 kinderen. Het is de bedoeling beide stukken medio volgend jaar op te voeren in de voormalige gevangenis De Blokhuispoort in Leeuwarden.

Fries Museum wil open depot in Blokhuispoort

LC | Gepubliceerd op 16 september 2008, 13:16 LEEUWARDEN - Directeur Cees van 't Veen van het Fries Museum ziet in de Blokhuispoort een geschikte bewaarplaats voor Fries erfgoed. De collecties van onder meer het Fries Museum, het Natuurmuseum, het Fries Scheepvaartmuseum en Tresoar kunnen in het rijksmonument in een open depot worden ondergebracht en ontsloten voor publiek. ,,Dit is dé manier om ons cultureel erfgoed te vitaliseren.'' ,,Een open depot is een depot dat toegankelijk is voor bezoekers die daar kunnen kijken, kunnen ruiken, kunnen onderzoeken, en in voorkomende gevallen ook kunnen voelen'', zo schrijft Van 't Veen in een notitie. Het nieuwe Fries Museum, dat in 2012 open moet, wordt in zijn plan ‘de toonzaal'. Het depot, dat Van 't Veen graag in 2011 ingericht wil hebben, is dan te beschouwen als ‘achtertuin' waarin mensen min of meer vrijuit kunnen grasduinen. De museumdirecteur heeft zijn idee inmiddels bij verschillende bestuurders neergelegd. Die hebben volgens hem enthousiast gereageerd. ,,Het mooie is dat de betekenis van de Blokhuispoort hetzelfde blijft. Eerst was het een bewaarplaats voor mensen; straks een bewaarplaats voor het Friese culturele erfgoed.'' Een bijkomend voordeel is dat de ‘collectie Fryslân' - zoals Van 't Veen het Friese culturele erfgoed noemt - wordt verbeterd. Voorwerpen die de verschillende musea in honderdvoud bezitten, kunnen worden opgeruimd.

Blokhuispoort tijdelijk centrum voor culturele activiteiten 

Bron: Gemeente Leeuwarden (11-08-2008) 

Volgende week tekenen de Rijksgebouwendienst en CareX B.V. de contracten voor het tijdelijke beheer van de Blokhuispoort in Leeuwarden. De voormalige gevangenis zal met name gebruikt worden voor culturele activiteiten. Met de verhuizing van de penitentiaire inrichting is het rijksmonument de Blokhuispoort in 2008 leeg komen te staan. Het grote gebouw (circa 16.000 m2) wacht op een nieuwe bestemming. Het vinden van een nieuwe bestemming zal nog de nodige tijd vergen. In de tussengelegen tijd is er sprake van een overgangsfase. Daarom heeft de Rijksgebouwendienst via een aanbesteding waarbij vijf partijen waren uitgenodigd CareX geselecteerd voor het tijdelijk beheer van de Blokhuispoort. CareX gaat de Blokhuispoort tijdelijk in gebruik nemen als locatie voor culturele activiteiten. Zo kunnen bijvoorbeeld ateliers en verschillende publieksmanifestaties een tijdelijk plek krijgen. In eerste instantie zal CareX haar Friese regio kantoor huisvesten in de Blokhuispoort en de ideeën en suggesties voor culturele activiteiten inventariseren. Vanaf september zullen de eerste initiatieven de locatie in gebruik kunnen nemen. De gemeente Leeuwarden zal door middel van een tijdelijke bestemmingswijziging het gebruik van de voormalige gevangenis mogelijk maken. De Rijksgebouwendienst zal samen met de gemeente toezien op veilig en verantwoord gebruik van het pand.

Ateliers en evenementen in Blokhuispoort

Laatst bijgewerkt op 08 augustus 2008, 11:15. In de Blokhuispoort komen op korte termijn goedkope oefenruimtes en ateliers voor kunstenaars en muzikanten. Tijdelijk huisvester Carex uit Groningen neemt vanaf volgende week het beheer van de oude Leeuwarder strafgevangenis over. Er komt verder ruimte voor allerlei culturele evenementen. ,,We hebben al contacten gehad met allerlei culturele instellingen”, zegt Lenze Hofstee van Carex. Die zijn al met een aantal ideeën gekomen, waarover Hofstee voorlopig zwijgt. De komende maand trekt Carex uit om verdere plannen uit te werken. ,,We gaan de geesten warm maken. Alle ideeën zijn welkom. Het doel is om de Blokhuispoort echt te gebruiken.” Die evenementen moeten niet concurreren met wat er verder in de stad gebeurt, zegt Hofstee. bron LC

Berichten over de sluiting van het Huis van Bewaring "De Blokhuispoort"

De toekomst van het gebouw aan het Blokhuisplein te Leeuwarden zegt huur Blokhuispoort op

* LC | Gepubliceerd op 03 april 2008, 14:35 LEEUWARDEN De Blokhuispoort is nu echt gevangenis-af. Het ministerie van justitie heeft per 1 april het huurcontract van de Leeuwarder gevangenis, dat tot 2010 liep, opgezegd. Het personeel, dat formeel nog in dienst van de Blokhuispoort was, zal nu definitief worden overgeplaatst, zegt directeur Ton Golstein.

Sinds de Blokhuispoort vorig jaar zijn deuren sloot, bleef nog een kleine hoeveelheid personeel in het complex om nog lopende zaken af te handelen. Het complex komt nu in handen van de Rijksgebouwendienst, die samen met de gemeente naar een nieuwe bestemming gaat zoeken.

Discussiemiddag over Blokhuispoort in de Bres

Bron: Gemeente Leeuwarden (22-01-2008) In debatcentrum De Bres wordt zondagmiddag 27 januari een discussiemiddag gehouden over de toekomst van de Blokhuispoort. De middag staat onder leiding van Asing Walthaus van de Leeuwarder Courant. Iedereen mag zijn plannen voor de Blokhuispoort kenbaar maken of luisteren naar andermans gedachten over dit monument aan de rand van de Leeuwarder binnenstad. De discussie is met diverse plannenmakers: o.a. notaris Hylke J. Wierda, ondernemer Fred ter Elst, ondernemer Jan Boomsma, ondernemer Jan Brugman, wethouder Yvonne Bleize en plannenmaker Piet van der Wal. Piet van der Wal toont via een PowerPoint presentatie een historisch overzicht en een denkrichting. Aanvang: 16.00 uur Schoolstraat 4 (achter de Harmonie).

Blokhuispoort wordt studieproject van Rijk

Laatst bijgewerkt op 03 december 2007, LEEUWARDEN Het gesloten Leeuwarder huis van bewaring De Blokhuispoort wordt een leerproject voor rijksambtenaren, die veel met monumenten te maken hebben. Deze ambtenaren mogen op zoek naar een geschikte bestemming voor het ruim 130 jaar oude gevangeniscomplex. ,,Zij kunnen zo beter ervaring opdoen met het her bestemmen van dit soort bijzondere objecten. Zoiets gebeurt maar één keer in de zoveel jaar. Dan moet het wel goed zijn", zegt woordvoerster Vivienne Scheltema van de Rijksgebouwendienst. De Blokhuispoort wordt samen met nog drie belangrijke rijksmonumenten die een nieuwe bestemming moeten krijgen bestudeerd. In Ede gaat dat om een oude kazerne, terwijl in Den Bosch het Paleis van Justitie onder de loep wordt genomen en in Delft het Armamentarium, een oud arsenaal waar nu het Legermuseum in gevestigd is. Het is de bedoeling dat de ambtenaren halverwege 2008 hun advies uitbrengen, waarna verdere plannen met de oude gevangenis kunnen worden uitgewerkt. De gemeente Leeuwarden, die op het complex aast, houdt zich tot dan op de vlakte met het uitwerken van eigen ideeën. Wethouder Yvonne Bleize wil de Blokhuispoort omtoveren tot cultuurboulevard en heeft de ideeën die er voor de bajes in de stad leven, op een rijtje gezet. Voorlopig zegt Bleize daar nog weinig over. Het idee van architect Jouke van der Bout om de Blokhuispoort te laten verruïneren, ziet ze niet zitten: ,,Dat is misschien iets voor als ik echt niks anders weet. Het is een leuk idee. Maar, denk ik, vooral leuk voor de natuur en minder voor het monument." Leeuwarder courant

Rijk bepaalt toekomst van Blokhuispoort

De Rijksgebouwendienst houdt veruit de zwaarste stem in de toekomst van het gesloten huis van bewaring de Blokhuispoort. Zodra de huur van het complex door de Dienst Justitiële Instellingen is opgezegd, bepaalt de rijksbouwmeester samen met een commissie van architecten wat de beste bestemming is. Dat de Blokhuispoort ook daarna rijkseigendom blijft, is zo goed als zeker. De gevangenis valt onder de zwaarste categorie rijksmonumenten, samen met bijvoorbeeld het Rijksmuseum of de Ridderzaal. Deze ‘categorie-1-monumenten' mogen in beginsel nooit verkocht worden. Tot dusver zijn slechts twee gesloten gevangenissen verkocht. Dat zijn het Kleine Gartmanplantsoen in Amsterdam, waar onder meer Anne Frank heeft vastgezeten en het Spinhuis in Zwolle, waarin nu het sterrenrestaurant De Librije is gevestigd.

De wielen van een boevenkar tussen de vele foto’s

Friesch Dagblad Regio donderdag, 14 januari 2010 Bauke Boersma Leeuwarden - De kas is vrijwel leeg en er moet nog veel gebeuren, maar een ding is zeker: op zaterdag 6 februari gaat de expositie over de voormalige gevangenis de Blokhuispoort in Leeuwarden open. Dat zegt Willem Helfrich, bestuurslid van de Stichting Blokhuispoort. Helfrich was tot 2003 werkzaam in de gevangenis en is de drijvende kracht achter de expositie, samen met Sylvia Beers en Hennie Schuil. De expositie over de gevangenis wordt ingericht in de Blokhuispoort zelf. De ruimte is beschikbaar gesteld door Carex, de beheerder van het gebouw dat tegenwoordig een cultuurcentrum is. Voorlopig is de tentoonstelling alleen op zaterdagmiddagen te zien. Helfrich is de afgelopen jaren druk bezig geweest met het verzamelen van voorwerpen die iets te maken hebben met de geschiedenis van de Blokhuispoort. Die zoektocht leidde onder meer tot de ‘vondst’ van de wagenwielen van een boevenkar, een oud uniform van een gevangenisbewaarder en een wapenstok. Daarnaast krijgt de bezoeker tientallen historische foto’s en documenten te zien. Ook het oude meubilair uit de directiekamer van de gevangenis wordt tentoongesteld. De expositie komt tot stand zonder subsidie, vertelt Helfrich. ,,We kunnen wel subsidie krijgen, maar dan moeten we er een educatief project aan vast plakken. Dat is op dit moment nog wat te veel gevraagd.”

De tentoonstelling wordt ingericht met eigen geld en steun van sponsors, laat Helfrich weten. Hij hoopt in de toekomst op samenwerking met het Historisch Centrum Leeuwarden en Tresoar, instellingen met veel archiefmateriaal. Volgens Helfrich kan de expositie een publiekstrekker worden. Er is veel belangstelling voor de geschiedenis van de Blokhuispoort, bleek op de Open Monumentendag in 2008. Toen kwamen er achttienduizend bezoekers naar het gebouw. De Blokhuispoort De Blokhuispoort werd rond 1500 gebouwd op initiatief van Albrecht van Saksen en maakte deel uit van een fort. Vanaf 1580 was het Blokhuis een gevangenis. In 1944 werden 51 verzetslieden uit de Blokhuispoort bevrijd, een gebeurtenis die als ‘de Overval’ bekend staat. Meester-kraker Aage Meinesz (Aage M.) ontsnapte in 1974 uit de gevangenis. Hij sneed de celtralies door met een snijbrander die van buitenaf in zijn bezit was gekomen. Sinds 2008 is de Blokhuispoort geen gevangenis meer.

Laatste gevangene overval Blokhuispoort 1944 bekend

Het gaat om Joop Feller, die op 8 december 1944 werd gearresteerd en werd binnengebracht. De namenlijst van de 50 gevangenen die vrijkwamen bij de beroemde overval op De Blokhuispoort in Leeuwarden op 8 december 1944, is nu compleet. Het Verzetsmuseum Friesland kreeg recentelijk een foto geschonken van de gevangene, waarvan tot nu toe bij het Verzetsmuseum niets bekend was. Het gaat om Joop Feller, die vanaf 1942 ondergedoken zat bij de familie Kuipers-Van der Veen in Burdaard. Joop Feller werd op 8 december 1944 gearresteerd. Tijdens de overval werd hij samen met nog twee mannen door de Sicherheitsdienst het huis van bewaring De Blokhuispoort binnengebracht. De overvallers overrompelden de SD-ers en sloten ze op in een van de cellen. In totaal bevrijdde het gewapend verzet die bewuste avond 50 gevangenen: 42 waren bekend en stonden op een lijst, en 8 gevangenen waren toevallig die dag binnengebracht. Joop Feller was een van die acht. De overvallers namen ook gevangenisbewaarder Tiemersma mee. Daarmee kwam het aantal personen dat meegenomen werd uit De Blokhuispoort op 51.

Kennismaking met Propsma

‘Vanuit Stiens ging ik al naar Cambuur. Maar ik verhuisde naar Buitenpost. Voordat ik hier kwam, heeft iemand voor mij geïnformeerd of er een vriend te vinden was die met mij naar Cambuur zou willen. En dat lukte. Jan Propsma meldde zich joviaal aan. En het klikte tussen ons. Vanaf het begin (in 1992) haalt hij mij met de auto op. We gaan naar alle thuiswedstrijden. Wij hebben een seizoenkaart, we zijn beiden enthousiast voor Cambuur. Een vriend van Propsma sponsort Cambuur en zo komt het dat we sinds een aantal jaren op de VIP-tribune zitten! Dat is erg gezellig. Vaak gaan we na afloop nog even naar de VIP-ruimte, daar treffen we dan ook wel eens spelers. Soms bieden ze een wedstrijdvoetbal aan die ze cadeau kregen van hun sponsor, nadat ze er mee gespeeld hebben. Altijd is er een hapje of een drankje voor de VIPs. Dan wordt het wel eens laat. Ik heb een sleutel voor als ik laat thuis kom, zodat er niemand op mij hoeft te wachten. Ik weet zeker dat Propsma mij altijd thuis brengt. Als hij niet met mij meeging zou ik niet kunnen gaan. Als Propsma bij mij is, kan er niets mis gaan. Ik beschouw hem als mijn vriend. Ik vertrouw hem volledig. Ik weet zeker dat hij komt en dat hij blijft komen. Hij komt ook op mijn verjaardag en op de barbecue van Tjaskerhiem.’

25 februari 2006, Auke Veenstra (1931) (MD 137)

Onderwerpen : Geboren in 1931 in Hempens, Vader had kruidenierszaak en later in textiel, In 1934 naar Huizum (Sierksmastraat) en later naar de Huizumerlaan, School 25, Zwembad, Na de ULO naar Amicitia, Later textielwinkel in de Anton Mauvestraat, Uitgaan in Leeuwarden, Zaken en winkels in de Schrans, Vanaf 1983 werkzaam bij de gevangenis.

21 oktober 2006, Jan en Wytze Propsma (MD 155)

Onderwerpen : Uit gezin met 4 broers, Vader nam etablissement over waar eten werd bereid en uitgeleverd, Pand heette eerst ’de Heimat’ en later ’Aurora’, Omgeving van de Bagijnestraat/Sint Anthonystraat, Stallen Van Gend & Loos, In 1960 naar de Deinumerstraat, Vader werd gevangenisbewaarder, Daarna wonen in de gevangenis (rechts van de hoofdingang), Omgeving Blokhuisplein en Keizersgracht, Gebeurtenissen in de gevangenis - o.a. filmopname van ’5 van de 4-daagse’.

29 december 2008 Pieter Bak

In o.a. NRC-Handelsblad wordt vandaag gewag gemaakt van uitlatingen van de suïcidedeskundige professor Ad Kerkhof. Een eerdere vondst was de heer Pieter Bak, die gevangenisbewaarder blijkt te zijn en die zich bovendien inzet voor de toekomst van Fryslân. Overigens, wat bewaart die gevangenisbewaarder eigenlijk, de gevangenis of de gevangenen?

14345 Albert Prakken, 

Huisschilder, Gestichtsbewaarder, Bewaarder RWI, Gevangenisbewaarder, born on 06-05-1913 in Appelscha (source: Persoonskaart vader in het familiearchief aanwezig), died on 20-10-1972 in Leeuwarden at the age of 59, son of Sijbrand PRAKKEN

Onderzoek dood gevangene

Door onze correspondent artikel | Maandag 04-12-2000 | Sectie: Binnenland | Pagina: 6

LEEUWARDEN, 4 DEC., De rijksrecherche is een onderzoek gestart naar de dood van een 47-jarige arrestant op 19 mei vorig jaar in het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL). Aanleiding is een aangifte van zijn dochter, die stelt dat haar vader voor zijn dood is mishandeld door drie gevangenisbewaarders van het Huis van Bewaring De Blokhuispoort in Leeuwarden ...

NRC handelsblad Onderzoek dood gevangene

De rijksrecherche is een onderzoek gestart naar de dood van een 47-jarige arrestant op 19 mei vorig jaar in het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL). Aanleiding is een aangifte van zijn dochter, die stelt dat haar vader voor zijn dood is mishandeld door drie gevangenisbewaarders van het Huis van Bewaring De Blokhuispoort in Leeuwarden.

Onderzoek dood gevangene | NRC

De rijksrecherche is een onderzoek gestart naar de dood van een 47-jarige arrestant op 19 mei vorig jaar in het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL). Aanleiding is een aangifte van zijn dochter, die stelt dat haar vader voor zijn dood is mishandeld door drie gevangenisbewaarders van het Huis van Bewaring De Blokhuispoort in Leeuwarden.

4 december 2000

Volgens de dochter zijn er twee getuigen die hebben gezien hoe haar vader door drie bewaarders enkele minuten werd geslagen met een gummiknuppel. De man, een zwerver afkomstig uit Arnhem, werd op 2 mei vorig jaar aangehouden en naar De Blokhuispoort gebracht. Vijf dagen daarna werd hij opgenomen in het MCL, waar hij op 19 mei overleed. Zijn kinderen deden kort daarna al aangifte van mishandeling, maar een onderzoek van het OM in Leeuwarden leverde niets op en de schouwarts constateerde een natuurlijke dood. De familie verklaarde echter dat hun vader blauwe plekken op handen en benen had. ,,De schouwarts heeft dit kennelijk beschouwd als uitingen van het ziekteproces en niet als verwondingen'', aldus de woordvoerder van het OM.

Begin vorige maand deed een dochter van de man opnieuw aangifte, nu zouden er twee getuigen van mishandeling zijn. Dit nieuwe feit was aanleiding voor justitie in Leeuwarden om het onderzoek te heropenen. ,,Als de man mishandeld zou zijn is dit een ernstig feit, gepleegd door ambtenaren'', aldus het OM.

Dappere cipier

LC | Gepubliceerd op 04 mei 2010, 11:23 Laatst bijgewerkt op 06 mei 2010, 09:33 

Wie is of was toch de cipier die Greet Duursma in 1944 stiekem heeft vrijgelaten uit de Blokhuispoort gevangenis in Leeuwarden? Dat vragen haar drie kinderen Riet, Sijmen en Riek zich nu al jarenlang af. Greet werd opgepakt, toen haar man Jelle wist te ontsnappen aan de Duitsers. Jelle Duursma uit Heerenveen zat in het verzet. Hij en zijn maten, Klaas Leyenaar en Jan Spiekhout, werden verraden en door de Duiters opgebracht in een overvalwagen. Ze zaten achterin en spraken af dat ze er tegelijk uit zouden springen. Klaas en Jan de ene kant uit en Jelle de andere. Jelle werd in zijn arm geschoten maar wist zich na urenlang onder een regenton te hebben geschuild, in veiligheid te brengen. In reactie hierop haalden de Duitsers Greet uit huis. Hun drie jonge kinderen Riet (12), Sijmen (10) en Riek (9) bleven achter. Met de hond. Omdat het verzet vreesde dat de kinderen gebruikt zouden worden om hun moeder aan het praten te krijgen, werd besloten dat de drie zo snel mogelijk moesten onderduiken. Riet ging naar Jan van der Meulen en zijn schoondochter Tine in Wolvega. Zij zou de anderen pas na de oorlog weer terugzien. Riek en Symen belandden bij een boer in Terbant. Maar moesten ‘s nachts ergens anders slapen. Intussen zat moeder Greet vast in de Leeuwarder Blokhuispoort. Na veertien dagen werd ze uit haar cel gehaald door een cipier. Sijmen: ,,Hij zei ‘niks zeggen' en nam haar mee naar de poort. Daar vertelde hij: ‘Bij die lantaarnpaal staat een fiets, die pak je en dan fiets je naar de volgende lantaarnpaal. Daar staat een vrouw met een fiets te wachten. Je fietst achter haar aan en je zegt niks'.'' ,,Mijn moeder vroeg nog snel ‘en jij dan?' Toen zei hij ‘dit was mijn laatste dienst. Ik ga me omkleden en verdwijn'.'' De Duursma's hebben nooit kunnen achterhalen wie die dappere cipier was. ,,We hopen dat het nog een keer bekend wordt, om hem of zijn familie te bedanken.'' Riek en Sijmen werden met hun moeder herenigd. Ze belandden uiteindelijk op de boerderij van Anne en Hendrik Hazenberg in Rotstergaast. Daar zagen ze ook hun vader weer. Na de oorlog gingen ze gewoon terug naar hun oude huis in Heerenveen. Hoewel gewoon, het bleek in de tussentijd helemaal te zijn leeggeroofd. Zelfs het speelgoed van de kinderen was verdwenen. Gelukkig had een bevriende groenteboer wat van hun meubels naar de zolder van de huishoudschool gebracht, zodat ze toch nog een paar vertrouwde spullen terugzagen. Riet en Sijmen Duursma, Heerenveen

Tien cipiers voor de Blokhuispoort gevangenis in Leeuwarden.

De vader van Willem Jacob, Lodewijk is Koninklijk Notaris te Augustinesga en z'n grootvader Johannes is cipier op 's Lands Blokhuis te Leeuwarden. Gosse Takesz. Mockma, beroep: Cipier in het Blokhuis (1592) Bij R.v.A.Leeuwarderadeel 1540 worden als bezitters van het land te Finkum vermeld zijn kinderen:Tsalinck en Taeck Mockumma en ook volgens B.B.100b hebben Taecke Mockema kinderen in 1543 bezit in Finkum. Hij had misschien te Leeuwarden onwettige zoons met de naam Mockema n.l Gosse Taeckes,Wyger Taeckes en Jan Taeckes (zie HvF 16703-317 d.d.8-7-1589). Gosse en zijn vrouw, Jantien Jacobsdr,worden genoemd als lidmaten te Leeuwarden ca.1581. Gosse wordt genoemd 1591/1592 als cipier op het blokhuis te Leeuwarden.

Altijdstrijdvaardig.nl

Verzameling gegevens over de Leeuwarder gevangenis. 

bron: www.altijdstrijdvaardig.nl [zoek op gevangenis]

Doopsgezinden

Aan het einde van de route wordt op de Nieuwestad gewezen op een smal steegje tussen twee winkelpanden. Dat was indertijd de onopvallende ingang naar de kerk die op de plek staat van de huidige vermaning. Via de nooduitgang van dat godshuis kom je nog altijd in dit steegje uit. De wandelaar leert ondermeer dat de fraaie Kanselarij, waarin het Fries Museum huist, mede werd bekostigd door geld dat van doopsgezinde ketters werd afgenomen. Bij de oude gevangenis wordt er aan herinnerd dat daar ooit het Blokhuis stond waar doopsgezinden werden vastgezet en ook geëxecuteerd. bron: http://lc-kortemetten.blogspot.com/2009_01_01_archive.html

De Bijzondere strafgevangenis

Sedert het tuchthuis in 1821 tot een van ’s Rijks grootste gevangenissen werd bestemd, is deze inrichting een voorwerp van bestendige zorg voor de Regering geweest. Het heeft in de laatste helft der 19e eeuw herhaaldelijk verbouwingen ondergaan, zoodat er thans van het voormalige blokhuis niets meer is overgebleven. In 1859 werd het oude cellulaire gedeelte der gevangenis langs de Keizersgracht afgebroken en stichtte men op nagenoeg dezelfde plaats een nieuwen cellenvleugel, waarbij tevens een ander militair wachthuis werd gebouwd op het voorplein voor de fraaie hoofdpoort. Doch de zekerheid, welke het overige gedeelte van het tuchthuis aanbood, liet blijkbaar te wenschen over, daar het in Juni en in October van 1868 aan eenige gevangenen gelukte uit het gebouw te ontsnappen, tot groote ontsteltenis der bevolking van Leeuwarden en omstreken. Dit noopte de Regeering het oude blokhuis geheel af te breken en eene nieuwe gevangenis te stichten, waarvan de gebouwen, in een vierkant geplaatst, eene groote binnenruimte omsluiten, welke door een middenvleugel, evenwijdig aan het front van het noorden naar het zuiden loopend, in twee pleinen wordt verdeeld. Deze verbouwing, die van 1870-1876 heeft geduurd en waaraan ruim 390.000 gld. ten koste werd gelegd, is in drie gedeelten uitgevoerd. Bij het eerste verdwenen o.m. het eigenlijke blokhuis met zijn somberen gevel, dat den vooruitspringenden linkervleugel van het gebouw vormde en sedert 1824 als woning van den commandant dienst deed, de toren, de monumenteele hoofdpoort en het militaire wachthuis. Dit werk omvatte den bouw der alcovenzalen, die in den zuidelijken vleugel langs de stadsgracht zijn aangebracht, en het kommandantshuis, de poort en de militaire wacht, met de daarboven gelegen bestuurskamers, welke het middengedeelte van het front der gevangenis uitmaken. Bij het tweede ontstonden: de nieuwe middenvleugel, die thans beneden tot ziekencellen, vertrekken voor den huisdienst uitmaken en bergplaatsen, en boven tot verblijfzalen en administratiebureaux is ingericht: de strafcellen, welke dezen vleugel met het alcovengebouw verbinden: de zuidelijke vleugel, in het verlengde van den alcovenbouw, welke tot bad- en waschlokalen en tot smidswerkplaats dient; de noordelijke vleugel, achter het cellengebouw, waarin de kerk is gelegen en eindelijk de brug over de gracht, voor de hoofdpoort. Het laatste gedeelte betrof ten slotte den bouw van den oostelijken vleugel, waarin o.m. de keukens, het verblijf voor de gevangenen die levenslang zijn opgesloten en bureaux gevestigd zijn. Hierbij werd tevens de zuidelijke vleugel met eenige vertrekken voor de uitoefening van bedrijven verlengd.

Zoo was in 1876 de geheele gevangenis vernieuwd, met uitzondering van het cellulaire gedeelte in den noordelijken vleugel, dat eerst in 1859 was opgebouwd. Doch ook dit werd eerlang afgebroken en op nieuw opgetrokken, ten gevolge van het Koninklijk Besluit van 11 Juni 1886, waarbij Leeuwarden werd aangewezen tot strafgevangenis voor militairen. De hierdoor noodzakelijk geworden uitbreiding der cellulaire gevangenis had plaats van 1892-1894 en kostte ruim fl. 80.000.

Treedt men thans door de hoofdpoort de gevangenis binnen, dan ziet men op het voorste plein links de muren der cellulaire wandelplaats en rechts die van den tuin van den commandant, waarachter het alcovengebouw ligt. Gaan men daarop de poort van den middenvleugel door, dan komt men op het tweede binnenplein langs de met hekken afgeschoten wandelplaatsen der niet cellulaire gevangenen. Zoo bereikt men eene deur in het achtergebouw: opent men deze, dan bevindt men zich tegenover mden muur, die het huis van bewaring van het terrein der straf-

gevangenis afscheidt. Beide inrichtingen staan geheel op zich zelf, slechts hebben zij eene gemeenschappelijke keuken. Een poortje aan de zuidzijde van den muur omsluit voor het College van Regenten, dat over beide gevangenissen is gesteld, den toegang van de strafgevangenis naar het huis van bewaring.

Huis van bewaring

Het huis van burgerlijke en militaire verzekering, zooals het vroeger genoemd werd, was sinds 1824 in de canselarij gevestigd. Toen men echter dit gebouw wenschte te bestemmen tot bergplaats van de archieven en van de bibliotheek der Provincie, moest deze gevangenis naar eene andere plaats worden overgebracht. Men besloot daartoe een nieuw gebouw te stichten op het oostelijk deel van het terrein der strafgevangenis. Hier stonden eenige weeflocalen, die afgebroken werden en in 1889 begon men met den aanbouw van deze inrichting, welke ongeveer een ton heeft gekost. Vóór het huis van bewaring, waartoe eene brug over de Keizersgracht toegang verleent, liggen de cipierswoning en het administratiegebouw, dat door eene gang met deze gevangenis is verbonden. Rechts van deze gang vindt men het cellulaire gedeelte met de cellulaire wandelplaats, links, de vertrekken voor de in gemeenschap zittende gevangenen, met bijbehoorende wandelplaats. Hierachter staat de kerk. Op de eerste verdieping van het gebouw liggen o.m. de kamers voor gegijzelden, de pistole, de bibliotheek en de kamer van den onderwijzer; op de tweede verdieping de vrouwenafdeelingen en de ziekenzalen en -cellen. Het gebouw kwam en in April 1891 gereed en werd spoedig daarna in gebruik genomen. Het complex van gebouwen, gevormd door de strafgevangenis en het huis van bewaring, is aan de vier zijden door grachten omgeven en ligt als een sterk kasteel in de kom van onze rustige stad. 

bron: gemeentearchief.nl

Oproer op het Blokhuis

Op 15 Jan. van dat jaar had het bestuur van Friesland 5 leden van den raad van Leeuwarden wegens poging tot oproer op het Blokhuis aldaar gevangen gezet en van hun lidmaatschap vervallen verklaard. De leiding eener patriotsche sociëteit, geholpen door gepeupel, is nadat de legerafdeeling onder den van franschen in nederlandschen dienst overgeganen luitenant-generaal Dumonceau op bevel van de Algemeene Staten naar Groningen was afgetrokken, onder bevel van de Bere opgetreden om de regeering van Friesland om te zetten, de geschorste leeuwarder raadsleden uit de gevangenis te bevrijden en hen te herstellen. Hij kwam met een aantal hunner 26 Jan. in de vergadering der Staten, zij namen 11 leden en den secretaris gevangen en gingen zelf op hun stoelen zitten. Hier en verder gedroeg de Bere zich op hoogst ruwe wijze. De genoemde 12 personen werden op het Blokhuis gevangen gezet, verscheidene anderen wisten te ontvluchten. Op 10 Febr. kwam Dumonceau met zijn leger te Leeuwarden terug, in zijn gevolg waren de gevluchte Statenleden, zij bevrijdden de gevangenen en allen namen hun plaatsen in de vergadering weder in. Alle van 26 Jan. tot en met 9 Febr. genomen besluiten werden ongeldig verklaard. Maar de Algemeene Staten bevalen opnieuw aan Dumonceau om met zijn troepen naar Groningen te vertrekken en zoo had de Bere met zijn volgelingen op 15 Febr. de handen weder vrij. Er werden ditmaal geen tegenstanders gevangen gezet, daar zij allen gevlucht waren. De reden waarom de Algemeene Staten den ultra's zoo ter wille waren, was, dat dezen unitarissen en de andere bestuurders federalisten waren. Bron: dbnl.org

Pieter van Loon - Potloodtekening van de gevangenis te Leeuwarden.

Maker: Loon, Pieter van in deze collectie - in alle collecties Verv.jaar: 1841 

Object: voorwerp in deze collectie - in alle collecties 

Potloodtekening. Gezicht op de gevangenis te Leeuwarden vanuit het ruim van een schip. Op de voorgrond is de binnenzijde van het zwaard te zien en boven de diek. Titel: 'Gezigt uit het ruim van de Volhouwer op de Vest te Leeuwarden, aug 1841, Huis van detentie, 700 boeven daarin'. bron: geheugenvannederland.nl

Eerbetoon aan zeldzaam gedurfde actie

LEEUWARDEN - De Blokhuispoort, Leeuwarden, besteedt aandacht aan de bevrijding van 51 gevangenen in 1944 uit Duitse handen. Nu staat er een kerstboom voor de deur van cel vijf in de Blokhuispoort. Maar de voormalige gevangenis van Leeuwarden zag er vroeger een stuk minder feestelijk uit. In cel vijf zaten ruim 65 jaar geleden Gerrit Fokkema (nu 86), zijn vader en zijn broer Ruurd. Op 8 december 1944 werden zij samen met 48 andere verzetsmensen bevrijd tijdens een legendarische ontsnapping, in 1962 verfilmd onder de titel De Overval op basis van een scenario van Loe de Jong. Om de overval te gedenken is er nu een tentoonstelling ingericht in de Blokhuispoort – sinds twee jaar in gebruik als verzamelgebouw voor creatieve bedrijven. Foto’s van toen en kunstzinnige interpretaties van nu vertellen het verhaal van de ingenieuze en levensgevaarlijke operatie. ‘Hier lagen wat britsen’, wijst Fokkema een plek aan in zijn cel. ‘En daar stond een tonnetje.’ Drie weken zaten ze hier wegens anti-Duits gedrag. ‘Het was een onzekere tijd. We hadden geen idee wat er met ons zou gebeuren.’ We worden gefusilleerd, zei hij dan ook tegen zijn broer, toen de deur open vloog, die vrijdagavond rond half zes. In de deuropening stond een gewapende man met een masker op, die de Fokkema’s sommeerde naar de gang te gaan. ‘Daar stonden nog meer gevangenen en ook meer mensen met maskers. Heel angstaanjagend.’

Al snel bleek dat de gemaskerde mannen ‘goed’ waren. Verkleed als politiemannen die arrestanten kwamen brengen, waren ze de Blokhuispoort binnengedrongen. Binnen een half uur was de klus geklaard. Er viel niet één schot. De gevangenen kregen een wachtwoord en werden in groepjes van vijf naar diverse plekken gestuurd. ‘Hoe laat is het?’, moesten ze vragen. Als het antwoord luidde: ‘Het wordt hoog tijd dat we naar huis gaan’, was het goed volk. De actie was tot in de puntjes voorbereid. Fokkema: ‘De overvallers waren jonge, ongetrouwde mannen. Zo zouden er geen gezinnen ontwricht raken als ze het niet zouden overleven. Er was peper gestrooid om de honden in verwarring te brengen. En mijn moeder en broers en zussen waren uit huis gehaald en elders ondergebracht.’ Nu woont Gerrit Fokkema nabij de Blokhuispoort. De mannen van weleer hielden er wel eens een reünie, en soms voelde hij dan weer de angst. Nu loopt hij door het pand en drinkt een kop koffie. Had hij toen niet gedacht zeker? Hij lacht en schudt het hoofd. Voor zover hij weet, is hij de laatste nog levende oud-gevangene. Van de bevrijders – van wie een aantal kort voor de bevrijding alsnog werd doodgeschoten - is ook nog één over, de bijna 90-jarige Goffe Hoogsteen. De mannen openden vorige maand de tentoonstelling De grote ontsnapping. Hoogsteen zei toen: ‘Ik was geen held, ik ben geen held en ik zal nooit een held worden.’ bron: Volkskrant

Gevangenis Leeuwarden geblokkeerd 30 september 1993

Op zaterdag 18 september zijn in Leeuwarden op initiatief van de plaatselijke Antifa-groep alle in/uitgangen van het Huis van Bewaring geblokkeerd. Justitie is van plan die bajes als een dependance van de Amsterdamse grensgevangenis te gaan gebruiken. Een korte impressie van de actie, aangevuld met wat toekomstmuziek. Rond het middaguur verzamelden zich voor Ljouwert CS de eerste mensen, hun aantal zou uiteindelijk op zo'n 70 uitkomen. Voordat de groep in een demonstratieve stoet richting bajes vertrekt, kan men nog uitgebreid in de zon liggen: in Friesland is het altijd mooi weer, zo denkt menig activist(e) van buiten de provincie die alleen bij Antifa-activiteiten de trein naar het Verre Noorden pakt. De PID (Politie/Plaatselijke/Politieke Inlichtingendienst) had, bij monde van dhr. Keizer, de organisatie Antifa Leeuwarden verzocht asjeblieft de demo naar de bajes aan te vragen, dan zouden zij de blokkade "tolereren". Om principiële redenen (je vraagt geen toestemming aan een instituut wat medeverantwoordelijk is voor de onderdrukking waartegen je je verzet) is dat niet gedaan.

Desondanks bleef de sfeer zonnig. Onderweg verneem ik het een en ander over het historische karakter van de actie. In 1944 overviel het toenmalig verzet, de Friese Knok-Ploeg (KP), de bajes en bevrijdde daarbij 51 leden van het verzet uit handen van de nazi-bezetters. Bij de, op de tralies na, zeer pittoreske gevangenis aangekomen verdeelden de demonstranten zich over de twee ingangen om de boel met spandoeken, trommelvaten, hout en draad te versperren. De opzet om ingehaakt in drie rijen dik een menselijke blokkade te vormen, bleek overbodig. Tot het einde van de actie (zo tegen vijven) was het voldoende om een aantal keer wat dichter bij elkaar in de zon te gaan liggen om een enkele als woonbootbewoner vermomde bewaker ("Ja maar, ik woon hier!") tegen te houden. Alle tijd kon effectief besteed worden aan gezellig bijkletsen en luisteren naar bevlogen toespraken van de werkgroep Vluchtelingen van het Autonoom Centrum uit Amsterdam, het Ondersteuningskomitee Illegale Arbeiders (OKIA) uit Den Haag, het landelijke samenwerkingsverband Anti-fascistische Aktie (AFA) en de Steungroep Vluchtelingen Leeuwarden. Tussendoor vrolijke muziek en solidaire dichtkunst van de Duitse Hannah Sennhenn.

De belangstelling van het winkelend publiek (de bajes ligt vlak in het centrum) doorbreekt het minimale geluk bij een te gekke speech vanaf de Theaterstraat-bus. Het handjevol aanwezige ordebewakers in blue houdt zich overtuigend op de achtergrond. Antifa Leeuwarden wijt deze terughoudende opstelling aan de spanning in de bajes. De directeur zou z'n bewakers niet meer onder de duim hebben, gevangenen zouden bezig zijn met een uitbreek-competitie. De bajesdirectie was dus verre van gebaat bij ongeregeldheden buiten, daar die makkelijk naar binnen zouden kunnen overslaan. Enige negatieve puntjes zijn de ietwat geringe opkomst (gelet op de lange campagne die Antifa Leeuwarden heeft gevoerd, met veel publiciteit, posters, ansichtkaarten en media-aandacht) en de poging van een, later als smeris ontmaskerde, vrouw-zonder-perskaart om de actie nauwkeurig op video vast te leggen. Er mochten eens RaRa-activisten uit voort komen... Maar ondanks dit toch een geslaagde dag waarbij de inhoudelijke kant van de zaak flink uit de doeken is gedaan.

White European Male 

Achteraf babbelde ik nog even met Brenda van Antifa Leeuwarden over het ontstaan en de toekomst van de campagne. Na lange geruchten over vestiging van uitgeprocedeerde en/of 'lastige' vluchtelingen was het de directeur zelf die z'n mond voorbij praatte. "In Haren moeten geen asielzoekers komen, die krijg ik op m'n werk al!", zo scheen de in Haren wonende vent gezegd te hebben. Hierdoor werd bekend dat justitie de voormalige vrouwenvleugel als dependance van de Grensgevangenis in de Bijlmer wil gaan gebruiken. De verwachtingen zijn dat hiervoor in de nabije toekomst nog meer bajesen gebruikt zullen gaan worden. Rotterdam wordt al als derde genoemd.

Antifa Leeuwarden startte haar campagne; er werden 2000 briefkaarten verspreid, D66 en GroenLinks stelden vragen in de gemeenteraad en in de huis-aan-huis-krantjes verschenen achtergrondartikelen. Daarnaast wilde ze met een openlijke blokkade laten zien dat een stapje verder noodzakelijk geworden is. Noodzaak, omdat mensen die geen misdaad begaan hebben, opgesloten worden. Noodzaak om de westerse hypocrisie aan te tonen. Na honderden jaren van uitzuiging en onderdrukking van grote delen van de wereld door witte economische winstzoekers en alle afhankelijkheid die dat met zich mee heeft gebracht, hebben de westerse landen nog het lef om mensen die daardoor op de vlucht zijn geslagen dicht te tapen, plat te spuiten, op te sluiten. De absurde logica van een racistisch systeem wat kapitalisme heet, de verkrachtende logica van een seksistisch systeem wat patriarchaat/mannenheerschappij heet. Ben je te donker en kan je geen 'kwartje' zeggen, dan mag je wel uitgebuit worden in glastuinbouw of kledingindustrie. Je baas trekt z'n boete na een DIA-razzia (lees de RaRa-persverklaring nog eens door) wel af van je hongerloontje. Ben je als vrouw gevlucht voor seksueel geweld, verkrachting door je echtgenoot, ontdek je hier al snel dat dat geen 'erkende vluchtmotieven' zijn. Integendeel, onlangs werd een vluchtelinge eerst door Franse douaniers verkracht en vervolgens aan hun Italiaanse collegae gegeven. Dan heeft Europa nog het lef te praten over 'schijnasielzoekers en economische vluchtelingen', kotsmisselijk word je toch van deze arrogantie van de macht!

Vage geruchten 

Nog even terug naar Brenda. Korte tijd voor de blokkade ging in sommige steden het vage gerucht dat Antifa Leeuwarden een brief aan alle gevangenen in het HvB gestuurd zou hebben, waarin ze stelt dat (vrij vertaald) die gevangenen niet moeten zeuren omdat de vluchtelingen het veel erger zouden hebben. Dit gerucht is volledig uit de lucht gegrepen. Antifa Leeuwarden heeft weliswaar geen collectief standpunt over sociale gevangenen, bajesen in het algemeen, detentie als middel om een heersende orde te beveiligen, maar het is duidelijk, zo stelt Antifa Leeuwarden, dat je gevangenen niet uitspeelt tegen vluchtelingen. Er is een brief naar de directie geschreven, waarin de actie wordt aangekondigd en waarin wordt gevraagd of er met bezoekers rekening gehouden kan worden. Deze komen, werd later bekend, nooit op zaterdag.

Maar ja, vage geruchten zijn zelden op feiten gestoeld, om over 't bijdrage-gehalte aan een open en kritische discussiebijdrage nog maar te zwijgen. Na demonstraties in Leeuwarden (zoals op 3 december 1992, en tijdens het proces tegen 'Gekke nazi Gerritje' op 29 april) blijft Antifa Ljouwert actief in de antifascistische beweging. Zo zijn ze actief in de AFA-campagne tegen de CD en de CP'86 en houden ze de jaarlijkse herdenking van de Slag bij Warns (25 september) in de gaten waar elk jaar fascisten van Voorpost en de groep Douwe van der Bos komen (zie elders in deze NN voor een verslag). De organisatie van de herdenking heeft aangekondigd dat deze fascisten niet toegelaten worden. Hiernaast gaan de Antifa's aan de slag met acties tegen de kortingen op de bijstand en rond 25 november in het kader van de Internationale dag tegen geweld tegen vrouwen. Een nieuwe groep, de Steungroep Vluchtelingen Leeuwarden, gaat zich bezig houden met het ondersteunen van de vluchtelingen in de bajes en met het aankaarten van de te verwachten misstanden. Antifa Leeuwarden besluit met de wens vele reacties op hun campagne te ontvangen, in november willen ze daarover een documentatie-brochure uitgeven.

En hoe anders te besluiten dan met de eisen van de blokkade:

-Onmiddellijke vrijlating van de in Leeuwarden en op andere plaatsen in Nederland opgesloten vluchtelingen!

-Goede opvang voor vluchtelingen (in plaats van celstraf)!

-Volledige openheid over de opsluiting van vluchtelingen in Leeuwarden!

-De grens open voor vluchtelingen! Vrije toegang voor vluchtelingen

bron: www.ravagedigitaal.org

UIT: NN #145 van 30 september 1993