De inspecteur

Bezocht in januari 1972 het Huis van Bewaring te LEEUWARDEN. POSTEN BEZETTING 1 Huismeester, 3 Hoofdbewaarders, 30 Bewaarders, 1 Badmeester CAPACITEIT, (1970) Beneden. Wooncellen 21 Transportcel 1 Werkcel 1 1e ring. Wooncellen 13 Verblijfszalen met slaap accommodatie 2 x 6 12 Verblijfszalen dag en nacht 2 x 4 8 2e ring. Wooncellen, waarvan 39 en 40 Weekendcellen 4 Verblijfszalen met slaap accommodatie 2 x 6 12 Verblijfszalen dag en nacht 2 a 4 8 Opslag oud materiaal 1 Totale wooncapaciteit 78.

Op de voormalige vrouwenafdeling zijn ook nog 4 wooncellen beschikbaar. Deze worden tijdelijk gebruikt voor het herbergen van de gedetineerden, waarvan de cellen worden opgeschilderd. Overigens wordt de ruimte in de v.m. vrouwenafdeling slechte gebruikt voor televisiekijken op zondagavond en bij speciale sportgebeurtenissen op de televisie.

Bouwkundige voorzieningen

1. Het aanbrengen van een hekwerk bij de voorpoort der v.m. gevangenis. De kosten worden geraamd op f. 2.240.---. Het hok was nodig omdat de voorzijde zou kunnen worden afgesloten. Op 17 februari 1970 heeft de directeur echter medegedeeld, dat het hek thans overbodig is geworden omdat de twee woningen bij de voorpoort worden bewoond door bewaarders.
2. Voorzieningen waardoor parterre en stage van het ter weerszijden van de 3e poort gelegen achterstuk van de voormalige gevangenis benut zouden kunnen worden door het huis van bewaring. De kostenraming is f. 571.135.--.
3. Vervanging van de stenenrand in de luchtcellen door een betonrand, zulks in verband met een ontvluchting uit een luchtcel. De kostenraming is f. 11.600,--,
4. Het aanbrengen van plastic glas voor het getraliede boven het afdak van het levensmiddelenmagazijn aan de binnenplaats van de voormalige gevangenis. Dit glas is inmiddels aangebracht.
5. Het aanbrengen van 2 ventilatoren in de metaalwerkplaats. Op 3 december 1971 werd mededeling ontvangen dat de kosten werden geraamd op f. 2.964,--
6. Kwestie van vallend gesteente van het z.g. alkovengebouw (3e verdieping). De Rijksgebouwendienst heeft bericht, dat de volgende voorzieningen zouden worden getroffen. a. bij het gebouw zou een bordje "verboden toegang" worden geplaatst. Ik heb geconstateerd, dat dit aanwezig is; b. het aanbrengen van een hangslot op het hek bij het alkovengebouw; Dit is geschied; de sleutel ie in het bezit van de bewoner ter plaatse. c. Het plaatsen van een gevarenbord "vallend gesteente". Dit is niet meer nodig omdat op 3 januari 1972 is begonnen met de reparatie van het stuk gegane gedeelte.
7. Het gereedmaken van het lokaal van de voormalige huisvlijtzaal van de gevangenis als werkzaal. De aanvraag van de directie is voor advies aan de afdeling Arbeid toegezonden.

Brandbeveiliging en verlichting 

Door het huis van bewaring en de v.m. gevangenis zijn 80 brandblusapparaten in vier verschillende soorten. Volgens de directie werd in de zomer van 1971 door personeelsgebrek slechte éénmaal geoefend. De noodverlichting bestaat uit acculampen, die men zelf oplaadt. Ik heb er 4 op bruikbaarheid gecontroleerd. Zij straalden alle goed wit licht uit, terwijl het kleine licht het bij alle lampen ook goed deed. Een vijfde lamp word juist opgeladen. Alle lampen bevonden zich in de kamer van de huismeester in de v.m. gevangenis. Van de zijde van de bewaarders kwam de wens naar voren een mogelijkheid te hebben om doe nachts te kunnen uitzien op de voormalige kolenopslagplaats en de open ruimte tussen huis van bewaring en v.m. gevangenis. Het is reeds voorgekomen, dat een dronkaard over de muur in deze ruimte is geweest. Gedurende de nachtelijke uren dient een bewaarder die ruimte te benaderen voor zijn ronden. Het is niet denkbeeldig, dat hij kan worden overvallen. Deze angst leeft wel bij de bewaarders. Er is een oplossing te vinden door in de WC, tegen over de vlakdeur twee matglas ruitjes te vervangen door blanke glazen ruitjes, n.l, een in het raam, dat uitziet op het noorden en een in het raam, dat uitziet op het westen. Voor het uitzicht naar het zuiden zou nog een mogelijkheid kunnen worden gevonden door in de muur van de sluis die toegang geeft tot de v.m. kolenopslag een klein ruitje te doen aanbrengen. Ik heb geen gelegenheid meer gehad hierover met de directeur van gedachten te wisselen.

Gereedschappen (januari 1970) voor de huisdienst

De gereedschappen staan onder het beheer van de onderhoudsmonteur. Zij worden bewaard in de schilderswerkplaats van de v.m. gevangenis, waar geen gedetineerden kunnen komen. De gereedschappen staan op de kaarten bij de administratie geregistreerd. De beheerder geeft geen gereedschappen uit, en tekent derhalve ook niets aan. De gereedschappen hangen op een schaduwbord, zodat het terstond opvalt als er iets weg is. VOOR DE ARBEID. De gereedschappen zijn op de bedrijven onder beheer van de werkmeesters. De uitgifte geschiedt door hen. Na afloop van het werk wordt terstond gecontroleerd of de gereedschappen aanwezig zijn (bijv. In de drukkerij, waar overigens slecht; 2 gedetineerden werken of de scharen aanwezig zijn). In de metaalwerkplaats wordt niet met gereedschappen gewerkt. Men heeft daar machines. Op de cellen zijn geen gereedschappen. De gedetineerden maken daar knijpers en vouwen zakken. VOOR DE HUISVLIJT, Er is geen georganiseerde huisvlijt. Voor de enkelen die wel huisvlijt bedrijven zijn enkele scharen en mesjes bij de huismeester in een kast achter slot. Deze worden op verzoek van de gedetineerde 's-avonds uitgereikt en voor de nacht weer ingenomen. Aantekening geschiedt op losse velletjes papier. In verband met het mogelijk zoekraken ervan heb ik een eenvoudig cahier aanbevolen waarin de uitgifte en de inname kan worden geregistreerd.

Bewapening en munitie

In totaal zijn tien revolvers aanwezig. Januari 1970 Twee revolvers worden overdag bewaard in de sleutelkast op de directeurskamer. Deze twee wapens worden des avonds overgebracht naar de kluis in de huismeesterskamer of in de wacht gelegd. Degene die de ronde doet heeft geen wapen bij zich. De directeur heeft een revolver thuis, terwijl de sportinstructeur die tevens belast is met de schietinstructies het K.S.O. wapen beheert (rode loop). De rest (6) ligt in de sleutelkast in de directeurskamer der v.m. gevangenis. De heer Born beheert deze revolvers en ook de munitie die eveneens in laatstgenoemde sleutelkast liggen. De administratie wordt bijgehouden door de heer Born in een cahier. Daaruit blijkt, dat er thans slechts 30 patronen voor kamerschietoefeningen over zijn. Men heeft nieuwe aangevraagd, doch deze zijn door gebrek aan aanmaak nog niet door de Rijkspolitie te leveren. Van de Gewa zijn 600 patronen geleend, Wel aanwezig zijn 216 dienstpatronen en 216 reserves, waarvan 346 patronen zich bevinden in de sleutelkast op de v.m directeurskamer in de gevangenis de resterende patronen zijn gedeeltelijk opgeborgen in de sleutelkant in de huismeesterskamer en gedeeltelijk in de sleutelkast in de directeurskamer. De oefeningen met scherp worden gehouden op de schietbanen van het vliegveld (6 a 7 k.m.) van het huis van bewaring) en dan slechts in de zomermaanden. Kamerschietoefeningen worden gehouden in de oude kerk. Men heeft het aantal voorgeschreven oefeningen niet gehouden i.v.m. personeelsgebrek. Van november 1970 tot november 1971 is slechts 8 maal geoefend. De schietoefeningen worden doorgaans op vrijdagmiddag gehouden. Het aantal verplichte deelnemers is 41 (2 directieleden en 39 van de bewaking). Er hebben 37 deelgenomen aan K.S.0. waarvan de 2 directieleden. Er zijn 4 traansgasbussen geweest. Thans zijn er drie over. Men zou er eigenlijk maar twee mogen hebben, doch i.v.m. de sluiting van de gevangenis zijn de bussen die daar in voorraad waren, behouden. Een is er gebruikt op 12 september 1970 om een gedetineerde in bedwang te houden, hetgeen aan het Ministerie ie gemeld. Een bus ligt in de sleutelkast in de kamer van de directeur in het huis van bewaring, de andere twee zijn opgeborgen in de sleutelkast in de kamer van de directeur van de v.m, gevangenis.

Dienstsleutels

De sleutelkast op de kamer van de directeur is een ingebouwde kast, die is voorzien van een stalen deur. De constructie is goed te noemen. De sleutel van deze sleutelkast is in het bezit van: a. de directeur. b de adjunct-directeur, c. het hoofd van de administratie, d. de huismeester (in diens sleutelkast)'. Naast de sleutels zijn in de sleutelkast van de directeur ook nog opgeborgen twee revolvers (voor de nachtdienst), een traangasspuitbus en enkele B.Z.B. materialen, zoals de helm van de directeur, een bijl e.d. NACHTDIENST 3 bewaarders waarvan de oudste aangewezen als wachtcommandant. 2 revolvers worden uit de kluis gehaald en om 6.30 door dienstdoende kaderlid teruggebracht in de kluis. Het appel begint om 6.45.

Voeding (1970) 

De voedingssterkte wordt bepaald door de administratie door het aan tal op de dag aanwezige gedetineerden te vermeerderen met 2. Om 7 uur wordt de thee verstrekt en om 10 uur de koffie. De jeugdvoeding wordt verstrekt bij de gewone voedingsverstrekking. Hiervan worden voor de afzonderlijke briefjes gemaakt. Ziekenvoeding geschiedt op doktersvoorschrift (ziekenbriefje). De spoeling bedraagt ongeveer 5 k.g. per dag, behalve indien nassi wordt geserveerd. Dan is de spoeling meestal nihil. Vermoedelijk komt dit ook door de bijzondere wijze van gereedmaken van het gerecht. De kok laat de rijst en de nassigroenten e.d. in afzonderlijke bakjes serveren, waardoor degene die b.v. nassi wil eten en rijst met suiker na meer mogelijkheden heeft. Het voldoet goed. De gedetineerden zijn tevreden met het eten. Enkelen vonden de voeding zelfs uitstekend. De keuken zag er keurig verzorgd uit. Alle pannen en lepels blonken. Volgens de kok had men voorheen last van kakkerlakken, doch door het optreden van een deskundige zijn ze verdwenen. De koffie voor de gedetineerden is niet lekker. Deze is gekocht via het R.I.B. en men heeft nog 100 k.g. in voorraad. Do kok toonde mij een lucifer, die uit een zak koffiebonen was gekomen. Hij deelde mede herhaaldelijk dergelijke dingen in de koffie aan te treffen. Ook is het voorgekomen, dat stenen werden aangetroffen. De adjunct-directeur zal een klacht indienen bij het R.I.B, en mededeling doen aan de heer S. De kok deelde mede te weinig groenteschaaltjes te hebben. De bezetting is meestal 70 man. Per gedetineerde worden meestal 3 schaaltjes uitgegeven (b.v. voor sla, bruine bonen en de jus). Derhalve zouden reeds 210 nodig zijn. Men heeft er op het ogenblik 180. Hierbij is de ziekenvoeding nog niet betrokken. Er zijn 40 schaaltjes aangevraagd. De heer S. zal bij zijn bezoek aan Leeuwarden hieraan aandacht besteden. De bout in het roerwerk van de stoomketel, genaamd 15 m, ontbrak. In het gedeelte waarin de bout behoort te zitten trof ik etensresten aan. De kok deelde mede, dat hierover reeds enkele malen contact was geweest met de firma M. te Ridderkerk, doch de bout is nog steeds niet ontvangen. Deze behoort volgens de kok bij de oorspronkelijke uitrusting. De heer S. zal hieraan eveneens aandacht besteden.

Dienstorder inzake verantwoordingen spoeling

1. Onder spoeling wordt verstaan: a. Schillen of ander afval van aardappelen b. Oud brood, al dan niet gesneden. c. Resten van warme maaltijden.
2. Iedere dag wordt de spoeling gewogen door een hoofdbewaarder in het bijzijn van de kok. Het resultaat wordt door de hoofdbewaarder aangetekend in het spoelingscahier, dat bij de huismeester in bewaring blijft. Zowel de hoofdbewaarder, die de weging heeft verricht, als de kok, die daarbij aanwezig was, paraferen elke dag het cahier.
3. Bij het periodiek afhalen van de spoeling door de afnemer wordt door de hoofdbewaarder een bon geschreven in duplo, vermeldende de hoeveelheden van elk der onderdelen van de spoeling, zulks overeenkomstig het in het spoelingscahier genoteerde. Deze bonnen worden door de hoofdbewaarder getekend, het origineel wordt aan de afnemer ter hand gesteld, het duplicaat wordt door de afnemer voor ontvangst getekend en blijft onder berusting van de huismeester.
4. Regelmatig worden het spoelingscahier en de duplicaatbonnen gecontroleerd door de adjunct-direkteur.
5. Na het verstrijken van een kalendermaand wordt door de huismeester het spoelingscahier en de duplicaatbonnen ingeleverd bij de comptabele, opdat deze een keer per maand een nota kan doen uitgaan aan de afnemer.
6. Deze regeling gaat in op 1 december 1963 D Direkteur,

Medische dienst

De gedetineerden kunnen zich s'morgens bij het uitsluiten opgeven voor het ziekenrapport bij de dienstdoende bewaarder, De dokter bepaald of er specialistisch onderzoek nodig is. Hij verzoekt de specialist te komen, indien de betrokkene niet kan lopen. Indien een gedetineerde voor ziekenhuisopname dan wel een specialistisch onderzoek buiten de inrichting in aanmerking komt wordt het transport via de Officier van Justitie verzorgd door de parketgroep R,P. Met het ziekenhuis bestaat een regeling, dat de gedetineerden in afzonderlijke kamertjes worden verpleegd. Indien de Officier van Justitie bewaking nodig acht, geschiedt zulks door bewaarders, zo nodig geassisteerd door de parketgroep R.P. De tandarts komt 1 x per week op maandag en indien nodig een tweede keer op een andere dag, De broeder deelt de medicijnen uit om 7 uur 12 uur en 18 uur. Voor de nacht wordt een bak gereedgemaakt net poeders en pillen e.d. die uitgereikt moeten worden. Op het flesje of het doosje is vermeld hoe vaak en aan wie moet worden uitgereikt en welke middelen moeten worden opgelost. Dit geschiedt des avonds door de huismeester of brigadier en des nachts door een dienstdoende bewaarder. Er wordt op gelet of de pillen, poeders e.d. worden doorgeslikt. De sleutel van de vergiftenkast is in handen van de dokter die voorschrijft en van de broeder die verstrekt. Deze sleutels worden nimmer aan anderen afgegeven. Zij dragen ze bij zich.

Haarknippen en scheren

De kapper komt op maandagavond. De dienstdoende bewaarder houdt een cahier bij waarin per maand het knippen wordt verveld t.b.v. de afrekening. Een briefje, waarop het totaal aantal per maand is vermeld wordt door een kaderlid naar de administratie gezonden. Daarop krijgt de kapper de betaling. Gekapt wordt achteraan op de eerste ring op een gewone stoel. Er is bij de huismeester een elektrisch scheerapparaat voor algemeen gebruik. In een enkel geval wordt een scheermesje gebruikt, dat na gebruik niet wordt ingenomen,

Reinheid

De dienstvertrekken, gangen en verblijfsruimten zien er sober doch wel goed onderhouden uit. 3 algemene reinigers, 1 reiniger toiletten, 1 hulp van de badmeester, 1 sokken wasser, 1 hulp in de bibliotheek, 1 verzorger van de koffie, 1 voor de recreatiezaal/koster in de kerk, 2 keukenhulpen, 1 hulp van de ziekenverpleger.