Penitentiaire kaart

Wij hopen de deelnemers aan het Congres gedurende hun verblijf hier te lande tijdens excursies iets van de penitentiaire ontwikkeling te kunnen laten zien. Ook de door de Regeringsvoorlichtingsdienst vervaardigde film over het Nederlandse Gevangeniswezen zal hiertoe kunnen bijdragen. In de eerste plaats echter richten wij ons in dit speciale nummer van ons eigen Maandschrift tot allen, die aan het Congres deelnemen. Dit nummer wil een beeld geven van onze strafgestichten en van het werk, door ons gevangeniswezen verricht.

 

Wij mogen zeggen, dat bij al datgene, wat in ons kleine - door de oorlog zwaar getroffen - land opnieuw wordt opgebouwd, het gevangeniswezen niet is vergeten. Wij hebben dit gedaan in de overtuiging, dat de zwakste punten in de samenleving het eerst versterking behoeven. Het is een grootse taak ernaar te streven, hen die faalden en een schadepost voor de maatschappij waren, om te vormen tot mensen met voldoende aanpassingsvermogen, tot nuttige en rechtschapen leden van de maatschappij.

 

In het besef, dat zij die met deze taak belast zijn, nooit tevreden mogen zijn met de behaalde resultaten, steeds meer en dieper de problemen van de gevallen mens moet leren schouwen, roepen wij al degenen, die het Twaalfde Internationaal' Straf rechts- en Gevangeniscongres bijwonen, een zeer welgemeend „Welkom" toe.

 

E. A. M. LAMERS

Directeur-Generaal van het Gevangeniswezen

 

DE PENITENTIAIRE KAART VAN NEDERLAND

Na het overzicht over de ontwikkeling van de strafvoltrekking in Nederland, laten wij thans een artikel volgen, waarin de lezer een rondreis maakt langs de Nederlandse Strafgestichten. Zodoende kan hij de Penitentiaire kaart van Nederland leren kennen en een indruk krijgen van de huidige stand van het Nederlandse Gevangeniswezen. Red.

 

Het Nederlandse Gevangeniswezen kent 4 soorten gestichten t.w.

• Huizen van Bewaring 
• Strafgevangenissen
• Rijkswerkinrichtingen
• Rijksasyls voor Psychopathen.

De 24 Huizen van Bewaring in ons land zijn bestemd tot opname van preventief gedetineerden en doortrekkende gevangenen (passanten), terwijl daarnaast ook de korte straf van hechtenis in een Huis van Bewaring wordt geëxecuteerd. De Huizen van Bewaring zijn voor het grootste deel in de hoofdplaatsen van de arrondissementen der Rechtbanken gevestigd, zulks met het oog op een efficiënte instructie in strafzaken.

 

In de Strafgevangenissen worden de gevangenisstraffen ten uitvoer gelegd.

De Rijkswerkinrichtingen herbergen degenen, die tot opzending naar deze inrichtingen zijn veroordeeld t.w. landlopers, bedelaars, souteneurs en chronische alcoholisten, terwijl ook politieke criminelen in deze gestichten de hun opgelegde gevangenisstraf kunnen ondergaan.

 

De Rijksasyls voor Psychopathen tenslotte zijn bestemd tot opneming van delinquenten, die wegens hun geestelijke defecten ter beschikking .van de Regering zijn gesteld om van harentwege te worden verpleegd.

Daar de Huizen van Bewaring in penitentiair opzicht van minder belang zijn, zij het mij vergund deze gestichten op onze tocht niet aan te doen. Onze excursie heeft als beginpunt de congresstad 's-Gravenhage.

We richten onze schreden naar de badplaats Scheveningen, waar, naast de gewone Strafgevangenis, te midden van de zeeduinen is gelegen de

 

BIJZONDERE STRAFGEVANGENIS TE 'S-GRAVENHAGE

Capaciteit: 250. Sterkte: 210. Bevolking: Moeilijk opvoedbare psychopathen en lang gestrafte t.b.c.-patiënten.

Het gesticht, dat in 1911 werd geopend, is bestemd voor opname en verpleging van t.b.c.-patiënten en gedetineerden, voor wie het verblijf in de cel op grond van hun psychische toestand ongewenst wordt geacht.

 

Naast de dienstgebouwen omvat de inrichting 3 paviljoens, waar de diverse categorieën gedetineerden zijn gehuisvest. Voor de tbc-patiënten beschikt men over ruime, frisse ziekenzalen met aangrenzende lighallen, welke aan de zuidzijde zijn gebouwd, terwijl daarnaast een aparte afdeling voor interne zieken (diaetici, maag- en hartpatiënten) is ingericht.

 

Een goed geoutilleerd laboratorium waar o.m. bloed- en sputumonderzoek plaats vindt, staat ten dienste van de medische staf. De gedetineerden, die tot werken in staat zijn, zijn tezamen met de gedetineerden uit de gewone strafgevangenis, werkzaam in de volgende bedrijven: drukkerij, zetterij, binderij en cartonnagebedrijf, kleermakerij, blikslagerij, timmerwinkel, terwijl een aparte ploeg vaklieden voor het onderhoud der gebouwen zorg draagt. Voor particuliere werkgevers worden vouw- en plakwerk verricht alsmede matten gefabriceerd.

 

Van Scheveningen vervolgen we onze reis langs de bollenvelden naar de bloemenstad Haarlem, waar gevestigd is de

 

STRAFGEVANGENIS TE HAARLEM

Capaciteit: 165. Sterkte: 165. Bevolking: gedetineerden die zich in andere gestichten hebben misdragen.

Deze gevangenis is een van de drie cellulaire koepelgevangenissen, die ons land bezit. Sinds kort is dit gesticht aangewezen als strafklasse voor gedetineerden, die zich in andere gestichten hebben misdragen. Het regiem is zeer streng, opdat het de gedetineerden duidelijk wordt, wat zij door hun wangedrag hebben verspeeld.

 

Aan de andere kant is het regiem er op gericht een appél te doen op het inzicht en de goede wil van de gedetineerde, opdat hij zo spoedig mogelijk weer naar het gesticht van herkomst kan worden teruggebracht.

 

Aan dit gesticht zijn diverse productiebedrijven verbonden t.w. meubelmakerij, tricotage annex confectiebedrijf, kleermakerij, stoffeerderij annex vlaggenmakerij, terwijl daarnaast voor minder valide of onhandige personen vouw- en plakwerk beschikbaar is. Na ons bezoek aan Haarlem gaan we via de Zaanstreek met zijn nijvere industrieën naar het wijde Hollandse polderland, waar in de droogmakerij de Beemster is gelegen de

 

STRAFGEVANGENIS FORT SPIJKERBOOR TE BEEMSTER

Capaciteit: 165. Sterkte: 125. Bevolking: gestrafte militairen.

Deze Strafgevangenis is een fort van de verdedigingskring Amsterdam, dat echter nooit als zodanig in gebruik is genomen. Het fort is bestemd voor de opname van gestrafte militairen, die weer, na hun straf ondergaan te hebben, terugkeren naar hun onderdeel. Voorts worden hier de Indië-deserteurs geobserveerd. alvorens deze naar Bankenbosch worden overgebracht. Het regiem, dat in dit gesticht wordt toegepast en de arbeid, welke hier verricht wordt, houden er dan ook ernstig rekening mede, dat de weerbaarheid en paraatheid van de militairen onderhouden moeten worden.

 

Twee gedetacheerde sergeant-instructeurs verzorgen het militair onderricht. Het Departement van Oorlog verschaft kleding en oefenmateriaal voor de gedetineerden. Een maand na binnenkomst kunnen de gedetineerden zich bij goed gedrag diverse gunsten, zoals deelname aan huisvlijt, lectuur verwerven.

 

De arbeid die deze jeugdige militairen verrichten is voor het merendeel zware en tempo-arbeid voor particuliere opdrachtgevers. De sociale verzorging is in dit gesticht in handen vare een Officier van de sociale dienst van de Koninklijke Landmacht. Onze tocht gaat verder naar het pittoreske stadje Alkmaar, wereldbekend en vermaard door zijn Waag en wekelijkse kaasmarkt. Op de plaats waar vroeger de Schutterij (Burgerwacht) haar oefeningen hield, is thans gevestigd de

 

STRAFGEVANGENIS „SCHUTTERSWEI" TE ALKMAAR 

Capaciteit: M 100. V 40. Sterkte: M 85. V 25. Bevolking: jeugdige mannelijke criminelen tot 30 jaar, die nog niet voor opname in een gesticht met gemeenschap geschikt zijn. Voor gemeenschap geschikte vrouwelijke gedetineerden, met een strafrestant tot max. 2 jaar. De jeugdigen, die hier zijn opgenomen, zijn op grond van hun persoonlijkheid of in verband met de aard van het gepleegde feit niet of nog niet geschikt bevonden voor een gesticht met gemeenschap.

 

Daarnaast zijn er ook jongemannen, die in andere jeugdgestichten blijk hebben gegeven zich niet te kunnen aanpassen aan een soepeler gemeenschapsregiem. Het progressieve regiem is hier gericht op de voorbereiding tot overplaatsing naar een jeugdgesticht met gemeenschap. Men tracht de jongeman door middel van clubvorming sociaal begrip en verdraagzaamheid bij te brengen. Verder besteedt men grote aandacht aan een diepgaande individuele beïnvloeding.

 

Hoewel deze inrichting een cellulair gesticht is tracht men toch zo veel mogelijk het verblijf in de cel te bekorten. Na 4 maanden kunnen de mannelijke gedetineerden bij goed gedrag verschillende gunsten verkrijgen. Studie en beoefening van huisvlijt kunnen bij binnenkomst in het gesticht al worden toegestaan.

 

Van de jongemannen zijn sommigen werkzaam in de kleermakerij, anderen snijden stanzen en bedrukken enveloppen. Buiten het gesticht werkt een groep voor een particuliere firma in het cartonnagebedrijf. De vrouwelijke gedetineerden, die hier zijn opgenomen, zijn gunstige criminelen, die in aanmerking gebracht kunnen worden voor het normale gemeenschapsregiem. Gedurende de arbeidsuren verrichten zij verpakkingswerkzaamheden voor een chocoladefabriek ter plaatse. Van Alkmaar gaat ditmaal de reis naar de oude stad van de Verenigde Oost-Indische Compagnie Hoorn, waar de eerste Gouverneur-Generaal van Indië Jan Pieterszoon Coen het levenslicht aanschouwde. In dit stadje is gevestigd de

 

RIJKSWERKINRICHTING „OOSTEREILAND" TE HOORN

Capaciteit: 300 Sterkte: 200 Bevolking: souteneurs en commune criminelen boven de 25 jaar met een max. straf van 3 jaar. Deze inrichting is een oud pakhuis van de Oost-Indische Compagnie, dat geheel door water is omgeven. Onder Koning Lodewijk Napoleon werd het voor het eerst als strafinrichting in gebruik genomen. Naast souteneurs, welke een kleine aparte groep vormen zijn ook commune criminelen in dit gesticht opgenomen. De gedetineerden werken in hoofdzaak voor particuliere opdrachtgevers. Zo worden wasknijpers vervaardigd met behulp van een automatische machine. Verder worden hier bamboestokken gericht en bewerkt voor vishengels. Kortgestraften occuperen zich met de vervaardiging van vistuigen en matten.

Na ons bezoek aan Hoorn trekken we verder langs het machtige waterbouwkundig werk, de afsluitdijk naar Frieslands hoofdstad Leeuwarden, waar gevestigd is de

 

BIJZONDERE STRAFGEVANGENIS TE LEEUWARDEN

Capaciteit: 550. Sterkte: 450. Bevolking: levenslang en langgestraften, politieke en commune criminelen.

Deze Strafgevangenis is een van de oudste gestichten, die we in ons land kennen. Volgens de nog bestaande wetten mogen de alhier gedetineerden pas na 5 jaar in gemeenschap worden gebracht. De praktijk heeft echter bewezen dat een verblijf van 5 jaar in de cel vele psychische moeilijkheden voor de gedetineerden met zich meebracht.

 

De commune criminelen worden nu, na 2% jaar al in gemeenschap gebracht met gezamenlijke arbeid, recreatie, onderwijs enz. Ook de levenslang gestraften, welke vroeger in geen enkel contact kwamen met de overige gedetineerden, worden thans wel met de andere groepen in gemeenschap gebracht. De politieke criminelen zijn ook steeds in contact met commune criminelen. De met deze praktijk opgedane ervaringen geven alle reden tot tevredenheid.

 

De gedetineerden zijn tewerkgesteld in verschillende goed ingerichte bedrijven, zoals weverij, kleermakerij, meubelmakerij, schoenmakerij, zadelmakerij, metaalbewerkingsbedrijf (machinaal, bank-, plaat- en smeedwerk, autogenisch en electrisch lassen), autorevisiebedrijf en timmerwerkplaats.

 

Aan de vakopleiding van jeugdigen wordt veel aandacht besteed, zowel theoretisch als practisch, waarbij gebruik wordt gemaakt van de diensten van intellectuele gedetineerden als leerkrachten. Door de gedetineerden wordt een eigen technisch periodiek uitgegeven. De ontspanning der gedetineerden staat op een hoog cultureel peil. Het zangkoor geniet ook buiten de muren der gevangenis grote vermaardheid.

Van Leeuwarden gaat de reis naar de

 

RIJKSWERKINRICHTING MARUM TE MARUM

Capaciteit: 145. Sterkte: 115. Bevolking: jeugdige politieke criminelen.

Dit gesticht is een ruim barakkenkamp met naast de woonbarakken 5 grote werkplaatsen, hospitaal en recreatiebarak. De gedetineerden komen na een observatietijd van 2 maanden al in algehele gemeenschap en genieten grote vrijheid. Aan de vakopleiding wordt veel aandacht besteed. In een vergevorderd stadium van voorbereiding bevindt zich de vakopleiding in de bouwvakken (metselen, timmeren, stucadoren enz.).

 

Alvorens hun opleiding aan te vangen, worden de leerlingen psycho-technisch getest. Na de opleiding, welke ongeveer 6 maanden duurt, ontvangen zij een algemeen Rijkserkend diploma. Voor de houtbewerkers bestaat de mogelijkheid na hun opleiding werkzaam te zijn in het houtbewerkings-productiebedrijf. Op het ogenblik zijn de gedetineerden werkzaam in de hout- en metaalbewerking en in de landbouw. In de laatste tijd van hun verblijf in dit kamp worden velen tewerkgesteld bij particuliere patroons.

 

Ook de vrije tijdsbesteding is op vermeerdering van kennis en vakbekwaamheid gericht. Het onderwijs wordt door gedetineerde leerkrachten verzorgd. Een kampcourant vertelt van de gebeurtenissen, welke in deze jeugdgemeenschap plaats vinden. Door het schone landschap van het Westerkwartier gaat de tocht verder naar de stad van de slanke Martinitoren en de

 

STRAFGEVANGENIS TE GRONINGEN 

Capaciteit: 220. Sterkte: 165. Bevolking: recidivisten.

In dit cellulaire gesticht worden de recidivisten opgenomen, die ten minste 4 maal zijn veroordeeld tot straffen van meer dan 6 maanden vrijheidsbeneming. Bij hun binnenkomst in het gesticht worden de gedetineerden in afzondering gehouden ter beoordeling of zij geschikt zijn voor de beperkte gemeenschap. Aan de geestelijke en sociale verzorging van deze, in criminologisch opzicht zo belangwekkende groep gedetineerden, wordt bijzondere aandacht besteed.

 

De arbeidsmogelijkheden zijn: zetterij, drukkerij, binderij, postzakkenmakerij, terwijl er een vakopleiding is tot kleermaker. Lang gestrafte intellectuelen verzorgen in de typografische afdeling boektitels voor de universiteitsbibliotheek te Utrecht. Het drukkersbedrijf wordt in werkcellen beoefend. Tijdens de arbeidsuren zijn de deuren der cellen geopend om de gemeenschapsgedachte door te voeren.

Na Groningen staat thans op het programma een bezoek aan de

 

RIJKSWERKINRICHTING „CAREL COENRAAD-POLDER" TE FINSTERWOLDE

Capaciteit: 240, Sterkte: 175. Bevolking: mannelijke commune criminelen met gevangenisstraf tot 3 jaar.

Deze inrichting is een barakkenkamp met 4 woonbarakken, welke gesplitst zijn in 2 afdelingen elk. Een afdeling omvat 1 woonzaal, en 2 slaapzalen, met waslokalen. Tot voor kort waren hier delinquenten gedetineerd, die veroordeeld waren wegens delicten van economische aard, zoals zwarte handel enz. Thans zijn ook commune criminelen in dit kamp opgenomen.

 

De arbeid, die hier verricht wordt bestaat uit landaanwinning in de „Slikken". Het is zeer zwaar werk, maar de mannen smaken het genoegen, weer land aan de zee te kunnen ontworstelen. In dit afgelegen oord wordt veel zorg besteed aan de ontspanning van de gedetineerden, die merendeels door henzelf wordt verzorgd. Van Finsterwolde zetten we onze reis voort naar de temidden van bos en heide gelegen:

 

STRAFGESTICHTEN TE NORG, omvattende:

Rijkswerkinrichting Esserheem.

Capaciteit: 850. Sterkte: 530. Bevolking: politieke criminelen met gevangenisstraf tot 15 jaar.

Rijkswerkinrichting Bergveen.

Capaciteit: 120. Sterkte: 175. Bevolking: politieke criminelen.

Strafgevangenis „Norgerhaven".

Capaciteit: 450. Sterkte: 210. Bevolking: jeugdige criminelen tot 30 jaar veroordeelde militairen, die uit de dienst ontslagen zijn.

 

Strafgevangenis „Bankenbosch"

Capaciteit: 290. Sterkte: 275. Bevolking: Indië-deserteurs.

Aan dit penitentiaire centrum is een hele historie verbonden. In 1823 n.l. werden in het gehucht Veenhuizen 3 grote gestichten gebouwd, door de „Maatschappij van Weldadigheid", die zich ten doel stelde onproductieve gronden door onproductieve krachten productief te maken. Landlopers en bedelaars namen hun intrek in Veenhuizen.  Omstreeks 1870 nam het Departement van Justitie het beheer over en na de regeling van strafbaarheid van bedelaars en landlopers in het Wetboek van Strafrecht, waardoor onvrijwillige opname van deze lieden mogelijk werd, beleefde Veenhuizen jaren van bloei. In de eerste Wereldoorlog verschenen ook de smokkelaars op de kolonie. Thans is nog slechts een kleine groep van deze verpleegden in de R.W.I. Esserheem aanwezig. De oude Rijkswerkinrichtingen Veenhuizen, thans „Strafgestichten te Norg" geheten, hebben in het kader van de differentiatie een andere bestemming gekregen, welke bij de behandeling der afzonderlijke gestichten ter sprake zal

 

RIJKSASYLS VOOR PSYCHOPATHEN TE AVEREEST 

Capaciteit: 300. Sterkte: 400. Bevolking: ter beschikking van de Regering Bestelden.

De bevolking van deze asyls bestaat voor het merendeel uit psychopathen, die wegens hun geestelijke aberraties een dergelijk gevaar voor de maatschappelijke orde opleveren, dat dwangverpleging van Regeringswege noodzakelijk wordt geacht. Aan het hoofd van deze inrichting staat een Geneesheer-Directeur.

 

De behandeling van deze patiënten is erop gericht bij hen belangstelling voor een beroep te wekken alsmede enig sociaal begrip tot ontwikkeling te brengen; aan de inrichting is ook een open afdeling verbonden, waar de verpleegden voorbereid worden op de terugkeer in de maatschappij. Hoewel de gehele bevolking werkzaam is, is het niet mogelijk, door de bijzondere aard van deze lieden, een productiebedrijf op te bouwen. Naast eenvoudig bind- en cartonnagewerk worden ook het schoen- en mattenmaken beoefend.

 

Een deel van de bevolking is werkzaam in land- en tuinbouw en in de ontginning van woeste gronden.

Langs het mooie Overijsselse heuvellandschap spoeden we ons naar de oude Hanzestad Zutphen. Aan de buitenzijde van deze plaats bevindt zich:

 

BIJZONDERE STRAFGEVANGENIS VOOR JONGE MANNEN TE ZUTPHEN

Capaciteit: 100. Strekte: 140. Bevolking jeugdige criminelen van 18 tot 23 jaar (in speciale gevallen van 16 tot 25 jaar) die door de rechter tot verblijf in de jeugdgevangenis zijn veroordeeld. Dit gesticht, dat in 1937 als Jeugdgevangenis in gebruik werd genomen is een moderne inrichting. In plaats van cellen zijn voor de jonge mannen kamertjes beschikbaar, met ruime vensters. Daarnaast zijn er recreatiezalen, toneelzaal, gymnastiekzaal en een sportveld bij het gesticht.

 

Wanneer de jonge man in het gesticht wordt opgenomen, verblijft hij ongeveer 1 maand in observatie in de eerste klas. Hierna vindt bevordering naar de A klasse, een voortgezette observatieklas, plaats; d.w.z. overdag gemeenschappelijke arbeid, tijdens de rusturen in zijn kamer. Vervolgens komt de jongeman in de 2e klas, waar hij geplaatst wordt in een gemeenschap voor bepaalde doeleinden. In deze klasse kunnen de gedetineerden zich verschillende gunsten verwerven en tenslotte voor bevordering tot de 3e klasse in aanmerking komen. In deze 3e klasse bestaat algehele gemeenschap met, voorzover mogelijk, nachtelijke afzondering.

 

Voor speciaal geselecteerde 3e klassers bestaat de mogelijkheid om de laatste 3 maanden van hun verblijf in dit gesticht werkzaam te zijn bij een particuliere werkgever buiten het gesticht, waarin zij dan alleen nog des avonds en des nachts vertoeven. Voor de gedetineerden bestaat de mogelijkheid tot vakopleiding in de navolgende bedrijven: machinale houtbewerking, meubelmakerij, stoffeerderij, autorevisiebedrijf, metaalbewerking en boekbinderij.

 

'In de boekbinderij worden naast werkzaamheden voor o.a. de Universiteitsbibliotheek, ook cartonnagewerk (grote spoedopdrachten voor particulieren) om tempo te leren, verricht. Aan de theoretische vakopleiding en ontwikkeling der gedetineerden wordt veel zorg besteed, opdat zij met succes de strijd om het bestaan weer kunnen voeren. Ook de ontspanning, die veelal door de jongelui zelf wordt verzorgd, geniet alle aandacht van de directie. Aan de inrichting is pl.m. 8 km van Zutphen temidden van bos en bouwland een open afdeling „Het Werkse Veld" verbonden, waar een 25-tal jongelieden op het veeteelt- en landbouwbedrijf is tewerkgesteld.

Niet ver van Zutphen bevindt zich temidden van een bosrijke omgeving de

 

RIJKSWERKINRICHTING AMPSEN" TE AMPSEN

Capaciteit: 150. Sterkte: 80. Bevolking: vrouwelijke politieke criminelen.

Dit gesticht is een barakkenkamp, dat in 1947 voor het Gevangeniswezen ter beschikking kwam.

Naast de verblijfsbarakken zijn er barakken ingericht voor kerk, toneelzaal, werkplaats, terwijl bovendien een aparte zieken afdeling in het kamp gevestigd is. In een aparte barak is een kleine groep mannelijke gedetineerden (vaklieden) ondergebracht, die voor het dagelijks onderhoud van dit kamp zorg dragen.

 

Door een interne selectie, waaraan veel aandacht wordt besteed, worden verschillende groepen samengesteld. De vrouwen confectionneren aan de lopende band werkkleding voor een particuliere firma. Voor degenen, die psychisch niet geschikt zijn voor de lopende band, is verpakkingsarbeid beschikbaar. De sociale verzorging van deze vrouwen, die veelal aan hun gezin zijn ontrukt, is in handen van de sociale ambtenares.

 

Vele cursussen worden georganiseerd, o.a. voor naaien en knippen, houtarbeid, steno en typen. Ook de beoefening van de sport neemt een grote plaats in het kampleven in. Een lange reis staat nu voor de boeg. Via het door de oorlog zo getroffen Arnhem en Nijmegen gaat het door de Maasvallei naar Nederlands kolenbekken, waar zich 2 gestichten bevinden;

 

RIJKSWERKINRICHTING „PASSART" TE EYGELSHOVEN

Capaciteit: 500. Sterkte: 350. Bevolking : politieke criminelen.

 

RIJKSWERKINRICHTING „JULIA" TE EYGELSHOVEN

Capaciteit: 545. Sterkte: 385. Bevolking: politieke criminelen.

Deze barakken-kampen zijn na de bevrijding van Nederland opgericht, toen er bij de kolenmijnen een groot tekort aan ondergrondse arbeidskrachten bestond. Voor de tewerkstelling in de mijnen, die na een strenge medische keuring geheel op basis van vrijwilligheid geschiedt, werden alleen politieke criminelen toegelaten.

 

Door op deze wijze actief mede te werken aan Nederlands herstel konden deze gedetineerden trachten goed te maken, wat zij tijdens de Duitse bezetting hadden misdreven. Sinds korte tijd zijn ook Indië-deserteurs geheel vrijwillig in de mijnen afgedaald. Het loon dat de gedetineerden verdienen is gelijk aan dat der vrije mijnwerkers. Het mag door hen worden overgemaakt ten behoeve van hun gezin. Ook de sociale voorwaarden, waaronder deze gedetineerden werken zijn gunstiger dan in andere gestichten.

 

Zo zijn zij niet alleen wettelijk verzekerd tegen ongevallen, welke regeling voor alle gedetineerden in de lande geldt, maar ook tegen ziekte. Na de arbeid in de mijnen keren de gedetineerden in het gesticht terug, waar ze gelegenheid vinden tot studie en recreatie. Aan de beide gestichten is ook een vacantiecentrum verbonden, waar de gedetineerden twee maal per jaar 3 dagen kunnen doorbrengen. Speciale attracties worden georganiseerd, opdat zij zich eens uit de sleur van iedere dag voelen weggenomen. Voor gedetineerden met een strafrestant van 8 maanden bestaat de gelegenheid hun gezin met weekendverlof te bezoeken.

 

Van Zuid-Limburg gaat onze reis verder door het hoogveen van de Peel naar een van de mooiste streken van Brabant, waar te midden van bos, hei en vennen gelegen is de

 

STRAFGEVANGENIS „NIEUW VOSSEVELD" TE VUGHT

met het Centraal Ziekenhuis voor het Gevangeniswezen. In 1942 liet hier de Duitse bezetter het zo berucht geworden concentratiekamp Vught bouwen.

 

De z.g. bunker in dit complex is thans als Strafgevangenis in gebruik, terwijl daarnaast een aantal barakken is ingericht als Centraal Ziekenhuis. Dit ziekenhuis is door de nood der tijden ontstaan. Na de bevrijding van ons land was er een ontstellend gebrek aan plaatsruimte in de ziekenhuizen, zodat vele zieke gedetineerden niet opgenomen konden worden. Ook de capaciteit en accomodatie der bestaande ziekenafdelingen in de gevangenissen te Scheveningen en Leeuwarden, waren onvoldoende om alle zieken te verplegen en te behandelen.

 

Om deze redenen besloot men tot inrichting van een eigen ziekenhuis.

Het Centraal Ziekenhuis heeft een capaciteit van 120 bedden, verdeeld over 20 kamers en zalen. Tevens is er een noodsanatorium voor t.b.c.-patiënten met een capaciteit van 50 bedden. Naast een operatiekamer beschikt het Centraal Ziekenhuis over onderzoekkamers, een chemisch-bacteriologisch laboratorium, apotheek en Röntgenkamer. Verder zijn er een recreatiezaal voor de patiënten en een gebouw, waar onder leiding van een Welfare-werkster van het Nederlandse Rode Kruis handenarbeid wordt beoefend.

 

Aan het hoofd van dit ziekenhuis staat een geneesheer met volledige dagtaak, terwijl daarnaast als specialist aan de inrichting zijn verbonden een longarts, chirurg, internist, neuroloog, psychiater, neus-, keel- en oorarts en een tandarts. Alle gevangenen, voor wie ziekenhuis- of sanatoriumverpleging noodzakelijk is kunnen in het Centraal Ziekenhuis verpleegd en behandeld worden.

 

We nemen afscheid van Vught en trekken verder naar „het Haagje van het Zuiden": Breda, voor een kort bezoek aan de

 

STRAFGEVANGENIS TE BREDA

Capaciteit: 195. Sterkte: 180. Bevolking: politieke criminelen.

Deze cellulaire koepelgevangenis is bestemd voor opname van politieke criminelen met een strafrestant van tenminste 9 jaar. De gedetineerden zijn in gemeenschap werkzaam in de meubelmakerij, schoenmakerij (reparatie en nieuw), terwijl voorts enveloppen worden gesneden, gestanzt en bedrukt, waarna ze in het Huis van Bewaring verder worden bewerkt. Van Breda gaat de tocht over een van de langste vaste oeververbindingen in Europa, de Moerdijkbrug naar 's Neer-lands grootste havenstad Rotterdam, waar gevestigd is de

 

STRAFGEVANGENIS TE ROTTERDAM

waarvan een vleugel is ingericht als cellulaire vrouwengevangenis met een capaciteit van 100.  De vrouwen die hier opgenomen zijn, zijn commune en politieke criminelen, die veroordeeld zijn voor de meest uiteenlopende feiten, terwijl ook de strafduur zeer verschillend is.

 

Bij binnenkomst worden de vrouwen geselecteerd, waarbij er na gestreefd wordt, iedere vrouw in een aparte cel onder te brengen. Een bijzonder probleem vormen de vrouwen, die opgenomen worden met hun zuigelingen en de vrouwen, die reeds bij hun insluiting gravida zijn. Deze laatste categorie wordt naar een kraaminrichting overgebracht waar de bevalling plaats heeft. Tot 9 maanden mogen de jonge kinderen bij hun moeder verblijven.  De arbeid, die de vrouwen verrichten bestaat voornamelijk uit het vervaardigen van witgoed, deels in de cel, deels op een aparte zaal, ten behoeve van de Heelkundige en Vrouwenkliniek van het Academisch Ziekenhuis te Utrecht. Ook verzorgt een aantal vrouwen de was en het verstelwerk van de Rotterdamse Strafgevangenis en Huizen van Bewaring.

 

Aan de ontwikkeling door middel van zelfstudie o.l.v. de onderwijzeres wordt veel aandacht besteed, terwijl de vrouwen ook gezamenlijk met de mannelijke bevolking doch streng van hen gescheiden, recreatieavonden bezoeken. Van Rotterdam is het een korte weg terug naar het punt van uitgang, Den Haag, de plaats waar de afdeling Gevangeniswezen van het Ministerie van justitie zetelt. Moge deze tocht langs de strafgestichten er toe hebben bijgedragen een beeld te geven van de differentiatie in het Nederlandse gevangeniswezen.

 

Volledigheidshalve zij nog vermeld dat de onderstaande strafgestichten nog niet in het differentiatieschema betrokken zijn:

• Strafgevangenis te Utrecht, 
• Strafgevangenis te 's-Hertogenbosch, 
• Strafgevangenis te Arnhem,
• Strafgevangenis te Roermond, 
• Strafgevangenis te Rotterdam (mannen), 
• Strafgevangenissen te 's-Gravenhage.

Wat de Psychiatrische Observatiekliniek van het Gevangeniswezen betreft, moge worden verwezen naar het in dit nummer opgenomen artikel over deze inrichting. M. A. PETERSEN