Verbouwing 1946
Bijzondere strafgevangenis te Leeuwarden. We beginnen dan met de bijzondere strafgevangenis te Leeuwarden, weliswaar een oud strafgesticht, althans dat, hetwelk tot 1870 ter plaatse heeft gediend tot gevangenis en hiervóór dan ook in verschillende hoofdstukken beschreven 1, doch vooral sedert 1945 inwendig verbouwd om het geheel aan het nieuwe regime dienstbaar te maken. De volgende gegevens mogen de indruk versterken, dat in dit gesticht veel veranderd is.
Wat betreft de recente verbouwingen na 1945 in deze gevangenis - en dat wel geheel in eigen beheer, met inschakeling van alle daarvoor in aanmerking komende vaklieden onder de gedetineerden in de B.S., tot stand gekomen -, deze kunnen chronologisch aldus worden beschreven:
mei juni 1946
Afbraak der luchtkooien in verband met het gelijktijdig invoeren van gemeenschappelijk luchten op de binnenplaats, waar dan ook het houden van enige gymnastische oefeningen en rhythmische bewegingen mogelijk is.
1946-1947
Verbouwing van het slaap- of alcovengebouw op de eerste en tweede verdieping tot negen grote verblijf-, tevens slaapzalen voor een aanvankelijke bezetting van 434 politieke delinquenten, gevolgd door een verbouwing van de vroegere stro en papierzolders tot lokalen voor het geven van onderwijs, het onderbrengen van de bibliotheek en het inrichten tot werkplaatsen voor de kleermakerij, zadelmakerij en boekbinderij.
1947
Afbreken van de veelbesproken 'hokjes' in de kerk en totale vernieuwing en inrichting van de kerkzaal, die daardoor meer liet aanzien van een gewone gestichtskapel kreeg met een veel effectiever gebruik van de ruimte voor een dgl. grote gestichtsbevolking, terwijl het plechtige en gewijde karakter van de hierin gehouden godsdienstoefeningen thans veel beter tot zijn recht komt.
1947-1948
Bouw van een grote, goed geoutilleerde smederij en bankwerkerij op het voorterrein tussen de eerste en tweede poort, alsmede van een timmerwerkplaats tegenover de smederij; idem van een garage annex reparatie-inrichting voor motoren achter het administratiegebouw, verbouwing van de vroegere ziekenafdeling tot een moderne inrichting met drie ziekenzalen, plaats biedende aan 6o patiënten, met onderzoek- en spreekkamer plus polikliniek, waarin apparaten voor diathermie, hoogtezon enz.; vergroting van de celramen tot het dubbele van de vroegere afmetingen; het aanbrengen naast dit raam van een aparte, met een deur af te sluiten privaatgelegenheid, waardoor de beschaming van het 'stilletje' verdween. Opheffing van de separatie der levenslangen in die zin, dat zij volledig in de gemeenschap zijn opgenomen. Vooral dit laatste is een ongedachte evolutie in ons gevangeniswezen, tevoren nimmer mogelijk geacht en thans toch verwerkelijkt en tot dusverre binnen het regime gehandhaafd.
1948
Verwijdering van hekken en metalen schuttingen, dienende ter afscheiding van de oude z.g. 'ziekenplaats' en 'voorplaats', het rooien van een zestal bomen en effenen van het terrein vóór het administratiegebouw, waardoor een zo ruim mogelijke wandelplaats en sportgelegenheid werden verkregen.
1949
Vierde kwartaal: Inrichting van de vroegere grote kleermakerij (boven de weverij) tot recreatiezaal, inclusief bezoekontvangzaal, plaats biedend aan ongeveer 200 personen.
1949-1950
Bouw van een grote voorraadkelder voor de keuken en de optrek van een bijkeuken daarboven; verbouwing van de vroegere gemeenschapszalen voor levenslangen, de z.g. 'gang 8' tot bureaus voor de administratie en voor de hoofdopzichters van de arbeid.
Door deze korte opsomming krijgt de lezer reeds een beeld van de enorme evolutie, welke zich in deze voor kort bijzondere strafgevangenis van Nederland heeft voltrokken binnen een periode van nauwelijks vijf jaren door middel van interne verbouwingen, vernieuwingen, vergrotingen en gewijzigde bestemming van diverse onderdelen ten behoeve van de moderne uitbouw van ons gevangeniswezen en ter bevordering en verbetering van het nieuwe gevangenisregime, in een geleidelijk tempo voltrokken en aan de praktijk getoetst.
