Taeke Brandts

Criminele voorouder Taeke Brandts in de Blokhuispoort

Ook wel geschreven als Teeke, Taco of Tecke,  Brands of Branties.

De vader van Taeke was Hillebrandt Klazes ook genaamd Brantje Klazes, hij was veenbaas (iemand die een veenafgraverij heeft ), geboren te Surhuisterveen rond 1662, wonende aldaar, te Noorderdrachten en te Rottevalle, hij is overleden tussen 1717 en 1720. Hij was getrouwd met Maaike Jans geboren rond 1667, overleden in 1740, volgens het lidmaatboek van de doopsgezinde gemeente te Surhuisterveen.

Hillebrandt en Maaike kregen zes kinderen:

1. Klaas in 1692
2. Petronella (Pyttje) in 1694
3. Aatje rond 1696
4. Jan rond 1700
5. Tjip rond 1703
6. Taeke rond 1705

Taeke was  schipper en spinbaas
Hij trouwt op 18 jarige leeftijd in Surhuisterveen met Fetje Sierds.

De lijst van strafzaken tegen Taeke is lang en hij komt dan ook aan de galg om het leven.

Zijn criminele loopbaan werd beschreven door J.Hietkamp. ‘De kerfstokjes van onze voorouders, deel.3’(1997), 9-13. Hieronder een samenvatting uit dat boek.

In 1726 komen we Taeke voor het eerst tegen als hij geld pikt van Ate Jochums, ook had hij o.a. gestolen: rapen, graszoden, turf en zilveren gespen. Hij had ook nog een koe mishandeld en toen de eigenaar Goytsen Gabes dreigde met het gerecht bood Taeke aan de koe te kopen.

In 1729 is er een civiele procedure van Antje Oenes. Na de uitspraak probeert Taeke deze Antje te wurgen. Taeke werd hiervoor niet opgepakt, omdat Antje geen aangifte deed. Ook in 1729 stal Taeke geld van een schipper en van zijn eigen zus. Ook leverde hij minder turf af dan er was verkocht.

In 1732 waren er veel inbraken in de buurt van Surhuisterveen waarbij Taeke was gesignaleerd. Ook uit een winkeltje in Pieterzijl, in Kollum, uit een schip en uit enkele woningen. In 1735 verkocht Taeke zijn schip aan zijn broer Jan Brands. Taeke verhuisde naar Gorredijk en werd daar spinbaas.

Ook daar kon Taeke niet van andermans spullen afblijven, hij brak in in verschillende woningen en werd door het gerecht van Lemsterland in hechtenis genomen. Taeke werd overgebracht naar het Blokhuis te Leeuwarden. Taeke biechtte aan een medegevangene zijn diefstallen op en ook de verstopplaats van een aantal goederen. Later bleek deze Meijer Abrahams een onbetrouwbare verklikker te zijn, die alles vertelde aan de Procureur-Generaal.

Hoewel Taeke alles ontkende werd hij veroordeeld voor al zijn dieverijen tot een strenge geseling, brandmerking en zeven jaar tuchthuis. Die uitspraak werd gedaan op 7 juli 1736 door het Hof van Friesland. In april 1738 was Taeke betrokken bij een samenzwering tot een (overigens mislukte) ontsnappingspoging uit het Blokhuis te Leeuwarden.

Hier de tekst van de samenzweringsbrief:

De ondertekening van Taeke onder deze brief:

Hoewel de sleutels van een bewaarder werden afgepakt en er een schermutseling ontstond met justitieambtenaren, lukte de uitbraak niet er werden ze weer opgesloten. Allen werden gedurende acht dagen streng gegeseld.

Taeke kwam weer vrij in 1744

Hij woonde daarna weer in Surhuisterveen.

Je zou denken dat Taeke daarna z’n leven zou beteren, maar niets is minder waar.

In september 1745 kocht Taeke een turfschip, in Aalsum bij Dokkum, hij had echter niet genoeg geld om direct te betalen. Hij mocht er eerst wel in wonen, maar niet in wegvaren. Die nacht werd er door Taeke in Morra ingebroken. De volgende dag kocht Taeke allerlei goederen en verstopte de overige buit op zijn schip. Toen de buit werd ontdekt ontkende Taeke, maar het Hof van Friesland was niet mild in haar vonnis. Taeke was nog geen jaar in vrijheid en nu alweer op het slechte pad. Als er van herhaling sprake was en geen zicht op verbetering volgde er over het algemeen de doodstraf.

Taeke werd op 4 december 1745 veroordeeld tot de galg.

 Ook in het boekje hieronder genoemd werd er melding gemaakt van de veroordelingen van Taeke Brandts.

Galgerak of Galgefenne omstreeks 1774 op de plaats waar nu het pand van de Friesland Zorgverzekeraar staat. Hier werden de lichamen van de al reeds terechtgestelde misdadigers opgehangen ter afschrikking en waarschuwing van iedereen die de stad kwam binnenvaren.

Taeke en Fetje kregen in ieder geval één dochter: Maaike, geboren rond 1744, dus na de vrijlating van Taeke, na zeven jaar tuchthuis. Ik denk dat zij een nakomertje was en dat er tussen 1723 en 1735 vast ook wel enkele kinderen zijn geboren. Die heb ik nog niet kunnen vinden.

De lijn vanaf Taeke naar mijn man:

• Taeke Brandts x Fetje Sierds
• Maaike Taekes x Freerk Gerkes
• Melle Freerks Feenstra x Minke Spoelstra
• Jan Veenstra x Riemkje Bruining
• Sjoerd Veenstra x Geertje Boon
• Jelle Veenstra x Trientje Arkema
• Neeltje Veenstra x Rinze Bruining
• Jelle Bruining x Mattie Hoeksma (auteur)

Ingezonden door: Mattie Bruining-Hoeksma