Expositie in Burgum

Vanuit de maquette van de Blokhuispoort nemen wij u mee door een tijdslijn en laten u ervaren hoe het is om gevangen te zijn in Friesland. Oud personeel uit de voormalige gevangenis van Leeuwarden zijn regelmatig aanwezig om u te ontvangen. Bij de maquette worden de bizarre maar ook ontroerende verhalen vertelt. Wel doordachte ontsnappingen en natuurlijk de welbekende "Overval" op 8 december 1944 waar 51 verzetsstrijders werden bevrijd uit de handen van de bezetters van Nederland. Ervaar hoe het is om in een schandpaal te staan en aanschouw de ijzeren slaapkooi waar vele honderden gevangenen avonds in werden opgesloten. Een unieke film uit 1925 van Willy Mullens laat de eerste bewegende beelden zien van een Nederlandse gevangenis waar de gevangenen in totale isolement verkeerden onherkenbaar met de celkap en verschoten bajes kleding. In de filmzaal is een presentatie te zien over “van Blokhuis tot Blokhuispoort”. Het Leeuwarder Blokhuis werd gebouwd in 1499 en diende ter verdediging van de stad Leeuwarden. Later werden in het Blokhuis ook mensen opgesloten, in afwachting van hun berechting. Op deze plek in Leeuwarden zijn door de jaren vele gebouwen herrezen die als gevangenis dienst hebben gedaan. In 2008 heeft de Blokhuispoort definitief haar deuren gesloten voor gevangenen en is nu tijdelijk ingericht als Cultureel Bedrijven Centrum. Deze bijzondere en unieke expositie is in samenwerking met het Streekmuseum-Volkssterrenwacht te Burgum en de stichting Blokhuispoort samengesteld. De museumcollectie van deze expositie is samengesteld uit de collectie van Stichting Blokhuispoort en het Nationaal Gevangenismuseum te Veenhuizen. Deze unieke en bijzondere expositie is te zien van 12 april tot en met 13 september 2014.

Streekmuseum Volkssterrenwacht Menno van Coehoornweg 9 9251 LV Burgum Tel: 0511 46 55 44  www.observeum.nl

Artikel is geplaatst door Fokke Wester op 10-04-2014 - 15:26

BURGUM – In het Streekmuseum Tytsjerksteradiel is vanaf zaterdag de expositie ‘500 jaar gevangen in Friesland’ te zien. Maar eigenlijk hoort die daar natuurlijk niet, vinden Sylvia Beers en Willem Helfrich, secretaris en voorzitter van de Stichting Blokhuispoort. Sylvia Beers uit Leeuwarden en Willem Helfrich uit Drachten werkten beiden in de Leeuwarder gevangenis, toen die in 2007 de deuren moest sluiten. ,,Naar aanleiding van de brand in het cellencomplex op Schiphol werden de regels ineens veel scherper en daaraan kon de Blokhuispoort niet meer voldoen”, legt Beers uit. Zij was apothekersassistente op de medische afdeling van de gevangenis, Helfrich was er gevangenbewaarder. Ze waren het er over eens dat de 500 jaar geschiedenis van de Blokhuispoort niet zomaar in de vergetelheid mochten raken en besloten om een stichting op te richten, die er voor moest zorgen dat in de Blokhuispoort een expositie kon worden ingericht. ,,Toen zijn we ook begonnen met het verzamelen van materiaal.”

Conflict

De expositie is enkele jaren in de Blokhuispoort te zien geweest, maar vorig jaar raakten Beers en Helfrich in conflict met Carix, de instelling die het gebouw beheert. Beers wil er niet al te veel op ingaan, maar zij en Helfrich kregen de opdracht om binnen een maand hun boeltje te pakken. ,,Ze zagen ons als indringers, zo voelden wij het. Gelukkig konden we meteen terecht in het Nationale Gevangenismuseum in Veenhuizen, op het terrein van de gevangenis waar Willem nu als ict’er werkt. Daar konden we onze hele collectie opslaan.” Omdat ze toch graag hun spullen aan belangstellenden willen tonen, besloten ze musea en gemeenten rond Leeuwarden te benaderen. Het Streekmuseum Tytsjerksteradiel in Burgum was de eerste die reageerde,  en nog enthousiast ook. ,,We zijn meteen om tafel gaan zitten en daaruit is deze expositie voortgekomen.”

Tussenstap

Hoofddoel voor Beers en Helfrich blijft natuurlijk om ooit terug te keren naar de Blokhuispoort. ,,Dit is voor ons een tussenstap. We willen zien hoe het gaat. Is dit wat we willen, komen er genoeg mensen op af? We krijgen geen subsidie en hebben er allebei eigen geld in gestoken. Tegelijk is de expositie in Burgum ook een mooie manier om in de regio verhalen te verzamelen over de gevangenis in Leeuwarden, maar ook over het ‘zitten’ in het algemeen.” De Blokhuispoort neemt in de Friese geschiedenis een bijzonder plaats in, met als ‘hoogtepunten’ in de moderne geschiedenis de Hoogerhuiszaak en de befaamde Overval op 8 december 1944, waarbij 51 verzetsmensen werden bevrijd zonder een schot te lossen. Het complex, waarvan het oudste deel al in 1499 is gebouwd door hertog Albrecht van Saxen, is tegenwoordig een verzamelplaats van culturele ondernemingen. Zo’n 130 kleine bedrijfjes hebben er onderdak gevonden in een van de voormalige cellen.

Schavot en galg

Het Blokhuis is sinds 1580 in functie als gevangenis, compleet met schavot en galg. In de negentiende eeuw was het Blokhuis de grootste gevangenis van Nederland. Na een grote ontsnapping van zes gevangen werd in 1868 het oude complex afgebroken en een nieuwe gevangenis gebouwd. Meest imponerende onderdeel daarvan werd het poortgebouw. In 1891 werd op het Blokhuisterrein een Huis van Bewaring gebouwd, voor gevangenen die wachtten op een veroordeling. Langs de Keizersgracht kreeg de Bijzondere Strafgevangenis een nieuwe cellenvleugel. ‘500 jaar gevangen in Friesland’ heet de expositie, maar meer dan 70 procent gaat over de Blokhuispoort, erkent Beers. ,,De rest gaat over Friesland en het zitten in het algemeen. We hebben niks over Burgum, maar we horen graag van bezoekers hoe het er in de rest van de provincie aan toe ging. Alle informatie komt ook op onze website www.blokhuispoort.nl.”

Laatste overlevende

De expositie is mooi geworden in Burgum, maar hij moet inderdaad terug naar de oorsprong, vindt ook Gerrit Fokkema. Hij is de laatste overlevende van de 51 gevangenen die bij de Overval werden bevrijd. Fokkema was vanochtend als eregast bij de opening aanwezig. Toen de tentoonstelling nog in het Blokhuis was, kwam hij regelmatig langs om over zijn ervaringen te vertellen. Die bevrijding was maar één avond in de 500-jarige geschiedenis van het gevang, maar wel een van de meest roemruchte. ,,Ik vertel er nog heel vaak over, niet alleen in het Blokhuis zelf, maar ook in de rest van de provincie. Ik was destijds ondergedoken in Burgum, maar voor mijn veiligheid was ik even terug in Leeuwarden. Toen werd ik opgepakt door de Duitsers, bij een inval die bedoeld was om mijn broer Ruurd te vinden. Hem pakten ze ook en we kwamen met zijn drieën in de cel, mijn vader, mijn broer en ik. We hebben er een paar weken gezeten. Toen op die achtste december de deur van de cel open ging en er iemand met een pistool de naam Fokkema riep, zei ik tegen mijn vader: nu gaan we er aan. Maar mijn broer herkende de man. We zijn vrij, zei hij.” ,,Als ik mijn verhaal vertel, en dat duurt vaak wel drie kwartier, dan zijn ze altijd muisstil. Ook de jeugd. Ik vind het mooi om het te vertellen, ook als eerbetoon aan onze bevrijders. Het is mooi dat hier nu een hele vitrine aan die Overval is gewijd, maar er is maar één plek waar dit verhaal thuishoort: in de Blokhuispoort.”

Tekst & foto’s Fokke Wester  bron Drachtsercourant