Hessel de Walle

"Vrouwen van het Friese verzet: gevecht op vele fronten"

Op 12 april 2024 verschijnt mijn boek "Vrouwen van het Friese verzet: gevecht op vele fronten." In dit boek komen de verhalen van tweeëndertig vrouwen aan de orde. Verschillende van deze vrouwen hebben korte of langere tijd als gevangene doorgebracht in het Leeuwarder Huis van Bewaring.

De eerste van de tweeëndertig die deze "eer" ten deel viel was Wieke Zandstra-Bosch (1882-1945). Al voor de oorlog had ze haar echtgenoot verlaten en zich aangesloten bij de anarchistische beweging van Friesland. Ze speelde onder meer een belangrijke rol in de Nieuw-Malthusiaanse Bond die in die jaren al sterk waarschuwde voor overbevolking.

In de oorlog kiest ze onmiddellijk voor het verzet en grijpt naar de pen en helpt mee aan De Vonk, het illegale blad van de internationale beweging. Op 19 november 1942 grijpt de SD haar in de kraag en komt ze in het Huis van Bewaring achter slot en grendel. Vanuit de gevangenis mag ze brieven aan haar kinderen schrijven. Een paar zijn er bewaard gebleven.

Op 9 maart 1943 wordt ze afgevoerd naar vrouwenkamp Ravensbrück. Een kleine twee jaar later maken daar op 17 februari 1945 mitrailleurkogels een einde aan haar leven. Vreemd genoeg is er in Friesland nooit enige aandacht geweest voor deze moedige (verzets)vrouw. Haar naam is op geen enkele lijst van oorlogsslachtoffers te vinden.

Daarna duurt het anderhalf jaar voordat de volgende van de tweeëndertig achter de tralies belandt. Deze keer blijft het niet bij één vrouw, maar worden er gelijk zes opgepakt. De precieze volgorde is onduidelijk. Rond half november 1944 belanden Klaske Douma en Jikke van der Laan in het gevang. Beide jongedames zijn betrokken bij het spionagenetwerk en moeten vrezen voor hun leven. Klaske Douma weet verschillende briefjes naar buiten te smokkelen. Jikke van der Laan heeft later haar ervaringen op schrift gesteld onder de veelzeggende titel "BEVRIJDING".

Naast deze twee worden er nog vier jonge vrouwen opgepakt. Alle vier zijn betrokken bij het illegale berichtenblad "De Koerier." Ook zij horen rond half november 1944 de gevangenisdeuren achter zich dichtklappen. Het gaat om Aukjen Dekkinga, Tea Swierstra, Eef Ridderhof en Anneke van Wieren.

Langer dan een week of vier duurt de gevangenschap van de zes jongedames niet. Dan gaan op de vroege avond van 8 december de celdeuren open en staan gemaskerde mannen hen op te wachten. Het is de dag van hun bevrijding. Onder leiding van Piet Oberman haalt de KP hen uit de klauwen van de Duitsers. De rest van de oorlog zitten ze ondergedoken en geen van deze vrouwen valt weer in Duitse handen.

Het nieuwe boek beschrijft uitgebreid hun wederwaardigheden van voor, tijdens en na de oorlog als ze hun leven weer oppakken. Voor zover ze de oorlog hebben overleefd.

Klik op de foto van een vrouw voor de naam.

Ingezonden door Hessel de Walle, meer publicaties kun je lezen op de website van Hessel.